Ulice wczoraj i dziÂś

Z ca³¹ pewnoœci¹ pomoce naukowe nie przeszkodz¹ w zobywaniu informacji o nazwach ulic przedwojennego Schwiebus'a. A dalej to ju¿ linkowisko u³o¿onych w porz¹dku alfabetycznym nazw ulic - przedwojennych w pierwszej kolejnoœci, a nastêpnie polskich. Ulice posiadaj¹ce swoj¹ prezentacjê na kartach pocztowych zaopatrzy³em w linki. Obowi¹zuj¹ takie same zasady poruszania siê po poszczególnych stronach katalogu jak w starej wersji strony (przynajmniej na razie :). Na stronie Urzêdu Miejskiego znajduje siê bardzo dobrze opracowana mapka Œwiebodzina wraz z aktualnym wykazem ulic miasta.

Powstanie i historyczny rozwĂłj miasta spowodowaÂł zastosowanie nazewnictwa ulic i placĂłw. PoczÂątkowo byÂły to nazwy rzeczowe, najczĂŞÂściej topograficzne lub zawodowe: na starym sztychu miasta z 1618 roku autorstwa J. Brauna odnajdujemy uliczki – Czarny ZauÂłek, ZamkowÂą, KoÂścielnÂą, KrzyÂżowÂą, ÂŁaziebnÂą, OkrĂŞÂżnÂą i WaÂłowÂą.

Rozwój miasta wykraczaj¹cy poza mury obronne mno¿y nazwy wskazuj¹ce na specjalnoœÌ rzemieœlnicz¹ mieszkaùców, typu: uliczka Szewska, Garbarska, M³yùska, Cegielniana, Dworska, S³odowa; pojawiaj¹ siê tak¿e nazwy topograficzne zwi¹zane z kierunkami szlaków handlowych, maj¹ce te¿ zwi¹zek z bramami wyjazdowymi z miasta. St¹d wystêpowanie takich nazw, jak uliczka Kroœnieùska, G³ogowska, Frankfurcka, Nowa (niemieckie Zum newen Thor), Rynkowa, Strzelecka, Kawaleryjska, ¯ó³kowska, Do Ostrowia (niemieckie Zum Werder - odcinek dzisiejszej ulicy ¯ymierskiego w kierunku Ratusza).

UkÂład przestrzenny grodu Âśredniowiecznego na podstawie : "PrzeglÂądu Zachodniego" nr 9/10, 1951 r. - "Geneza miasta ÂŚwiebodzina", stan po wybiciu Bramy Nowej, zwanej versus occidentium (rok 1586)

PóŸniejsza rozbudowa osad pracujÂących na rzecz grodu (w przypadku ÂŚwiebodzina trzech wsi: Malutkiej, Mehrena i ¯ó³kowa), sytuowanie nowych uliczek w okolicznym terenie sprzyjaÂło nadawaniu im nazw kojarzÂących siĂŞ z ich wyglÂądem lub poÂłoÂżeniem: uliczki i place – BÂłonie (niemieckie Angerplatz), Jeziorowa i ÂŁÂąki Zamkowe, Plac Lipowy (niemieckie Am Lindenplatz), GĂłrna, Grzybowa, KrĂŞta, KrĂłtka, ÂŁÂąkowa, Ogrodowa, OstrĂłw JabÂłkowy (niemieckie Apfelweder przy obecnej ulicy MÂłyĂąskiej), Pó³nocna, Polna, Poprzeczna, SÂłoneczna, Topolowa, ÂŚrednia, Parkowa, Szpitalna, WodociÂągowa, za GroblÂą, Zacisze – otrzymaÂły swoje nazwy w wyniku typowych zabiegĂłw nazewniczych. Te najstarsze nazwy sÂą jednoczeÂśnie najbardziej trwaÂłe!

Zmianom podlega³y najczêœciej nazwy osobowe i historyczne. W ka¿dej epoce inne osoby b¹dŸ fakty stawa³y siê godne upamiêtnienia. Pocz¹tkowo by³y to imiona œwiêtych chrzeœcijaùskich, mia³y jednak charakter topograficzny wskazuj¹c na po³o¿enie uliczki przy koœciele lub innym obiekcie kultu. Dopiero w po³owie ubieg³ego stulecia ulice i obiekty otrzymuj¹ nazwy osób szczególnie zas³u¿onych. W ten sposób dawna ulica £aziebna otrzyma³a przed wojn¹ imiê Gustawa Zerndta, zas³u¿onego historyka miasta, a po wojnie Bartosza G³owackiego, kosyniera w powstaniu 1794 roku. Analogicznie ulica szeroka, g³ówna arteria miasta, w przyœpieszonym jednak tempie zmienia³a co kilkanaœcie lat swoich patronów. Nazywa³a siê kolejno ulic¹ Adolfa Hitlera, Józefa Stalina, 22-go Lipca, Józefa Pi³sudskiego.

ZakoĂączenie wojny stworzyÂło potrzebĂŞ ustalenia na tym terenie oficjalnego polskiego nazewnictwa. Ze zrozumiaÂłych wzglĂŞdĂłw Komisja Ustalania Nazw MiejscowoÂści i ObiektĂłw Fizjograficznych zajĂŞÂła siĂŞ reslawizacjÂą nazw miejscowoÂści, pozostawiajÂąc problem nazewnictwa ulic, placĂłw i parkĂłw miejscowym wÂładzom. Dokonano wĂłwczas prostego zabiegu – wiĂŞkszoœÌ nazw topograficznych przetÂłumaczono dosÂłownie (niemieckie Feldstrasse – ulica Polna), natomiast w nazwach odimiennych wymieniono nazwiska. Patronami ÂświebodziĂąskich parkĂłw, ulic i osiedli stali siĂŞ Bierut i Chopin, Kopernik i DzierÂżyĂąski, GÂłowacki i ÂŚwierczewski, Grottger i Paderewski, SÂłowacki i ÂŻymierski. Dla nowych pokoleĂą, ktĂłre wrastajÂą w te ziemie, owi patroni stajÂą siĂŞ coraz bardziej nieznani i obcy, podobnie jak nazwy historyczne typu: Armii Czerwonej, 22-go Lipca, Kawaleryjska, Marynarska, Partyzancka, Walki MÂłodych. Wiele z nich ulegÂło zmianie. W nowych nazwach nie uwzglĂŞdniono jednak zwiÂązku z przeszÂłoÂściÂą miasta i tradycjÂą, nie wykorzystano takÂże nazwisk wielkich ÂŚwiebodzinian, znanych poza granicami kraju a zapomnianych w rodzinnym mieÂście.

Zmiany nazewnictwa ulic budzÂą wÂśrĂłd mieszkaĂącĂłw miast wiele kontrowersji. JesteÂśmy wygodni i konserwatywni, a to sprawia, iÂż na kaÂżdÂą zmianĂŞ patrzymy z niechĂŞciÂą. W ÂŚwiebodzinie w ostatnich latach dokonano piĂŞciu zmian: ul. Armii Czerwonej - na ul. Wojska Polskiego, ul. 22-go Lipca - na ul. PiÂłsudskiego, ul. DzierÂżyĂąskiego - na ul. ÂŻymierskiego, Park Bieruta - na Park Dworcowy, ul. ObroĂącĂłw Stalingradu - na ul. WaÂłowÂą. To tylko wstĂŞp do zmian jakie w ostatnim czasie oÂśmioosobowa komisja ds. nazewnictwa ulic dziaÂłajÂąca przy Radzie Miejskiej wypracowaÂła i zaproponowaÂła do realizacji.

Komisja ds. nazewnictwa ulic powo³ana zosta³a w styczniu bie¿¹cego roku. Jej powstanie wynika³o z coraz czêstszych g³osów podczas posiedzeù Rady nawo³uj¹cych do dokonania zmian. Komisji przewodniczy Jerzy Szczepaniak, a jej ostatnie - czwarte posiedzenie, odbyte kilkanaœcie dni temu zakoùczy³o siê wypracowaniem 27 propozycji. Czy i kiedy wejd¹ one w ¿ycie zale¿y od akceptacji mieszkaùców Œwiebodzina oraz uchwa³y Rady Miejskiej. Ju¿ teraz do komisji wp³ynê³o wiele protestów. Co bêdzie, gdy wszyscy mieszkaùcy oficjalnie dowiedz¹ siê, ¿e od pewnego dnia mieszkaÌ bêd¹ na innej ulicy? Autorem wiêkszoœci proponowanych zmian jest dyrektor Muzeum Regionalnego w Œwiebodzinie Marek Nowacki.

- Wiele dotychczasowych nazw ulic jest przypadkowe, niezgodne z histori¹ miasta oraz jego topografi¹ - mówi M. Nowacki - S¹dzê, ¿e najrozs¹dniej by³oby przeprowadziÌ zmiany stopniowo, pewnymi etapami. Wi¹¿e siê to z kosztami, dlatego te¿ nie nale¿y tego robiÌ pochopnie, ka¿da zmiana powinna byÌ przemyœlana, rozwa¿ona, poddana publicznej dyskusji. Chodzi o to, aby za kilka czy kilkanaœcie lat nieokaza³o siê, ¿e nazwa znowu straci³a na aktualnoœci, jest nieadekwatna do nowych czasów. Ka¿da zmiana proponowana przeze mnie ma swoje uzasadnienie - zwi¹zek z histori¹ miasta lub jego topografi¹. Nazwy ulic Œwiebodzina, w dzisiejszym swym kszta³cie, s¹ wypadkow¹ kilkakrotnych zmian i przypadkowych trendów w ich nadawaniu, i zmienianiu. Wiele nazw jest podwójnych np. osiedle S³oneczne - ul. S³oneczna, osiedle £u¿yckie - ul. £u¿ycka, osiedle ¯aków - ul. ¯aków. Sporo nazw jest b³êdnych np. ul. Bramkowa, a powinno byÌ ul. Bramna.

W pierwszym etapie propozycja M. Nowackiego skierowana do Komisji obejmuje zmianê nazw nieadekwatnych, nieaktualnych np. ul. Œwierczewskiego, ul. 1-go Maja, ul. 30-go Stycznia (data wyzwolenia przez Annie Radzieck¹). W drugiej kolejnoœci zmieniono by nazwy podwójne, natomiast w trzecim etapie - nazwy b³êdne lub bez uzasadnienia historycznego.

Kiedy i w jaki sposĂłb bĂŞdzie przebiegaÂła zmiana nazewnictwa, dziÂś jeszcze nie moÂżna nic powiedzieĂŚ. Najprawdopodobniej nastÂąpi to po majowych wyborach do lokalnych samorzÂądĂłw. Proponuje siĂŞ, aby w pierwszym okresie obok przekreÂślonej tablicy wisiaÂł szyld z nowÂą nazwÂą. Jaki bĂŞdzie koszt zmian - dziÂś teÂż nikt nie jest w stanie mniej lub bardziej konkretnie odpowiedzieĂŚ.

Oto lista proponowanych zmian wypracowanych przez komisjĂŞ ds. nazewnictwa ulic (tÂłustym drukiem dotychczasowa nazwa):