Œledzê z zaciekawieniem dyskusjê wokó³ nazw ulic i ich ewentualnych zmian. Spróbujê do niej dorzuciÌ kilka dodatkowych uwag.

Wygl¹da na to, ¿e wiêkszoœÌ obecnych nazw wprowadzono jeszcze w latach 40-tych, skoro ju¿ w 1946 istnia³a kontrowersyjna dziœ ulica ¯ymierskiego, obok - a jak¿e - ulicy Stalina. By³a równie¿ ul. 1 Maja. Kroœnieùska (?). 30 Stycznia, £ugowska (!) oraz np. Mi³a (ob. Œwierczewskiego) i oczywiœcie Rynek. CzêœÌ nazw to zwyk³e kalki z jêzyka niemieckiego, np. ulice Studencka, Wiejska, G³ogowska, Koœcielna, Kolejowa, Kawaleryjska i Plac Browarniany. Nie by³o jeszcze wtedy ulicy K. Œwierczewskiego ustalonej prawdopodobnie po jego œmierci w roku 1947. Zdaje siê, ¿e przy okreœlaniu polskich nazw ulic w mieœcie kierowano siê, przynajmniej czêœciowo, dyrektywami ludowego czy mo¿e socjalistycznego ich charakteru. Utrwalano równie¿ elementy kultu jednostki, jak to wyraŸnie widaÌ na przyk³adach ulic Stalina czy ¯ymierskiego. Mo¿e w ostatnim przypadku by³a to inicjatywa miejscowych kombatantów?

DziÂś wiemy juÂż duÂżo wiĂŞcej np. o zbrodniach Stalina, meandrach Âżycia gen. ÂŻymierskiego, o „zasÂługach" i Âśmierci K. ÂŚwierczewskiego, koncepcjach ruchu obroĂącĂłw pokoju czy roli ZwiÂązku Walki MÂłodych, ktĂłry dal poczÂątek ul. Walki MÂłodych.

Gen. Karol Œwierczewski-Walter by³ przedwojennym komunist¹ zas³u¿onym w walkach Brygad Miêdzynarodowych podczas wojny domowej w Hiszpanii, gdzie sta³ siê przypadkowym œwiadkiem porachunków NKWD ze swoimi wrogami wewnêtrznymi. Jako aktywista Kominternu i oficer sowiecki szkoli³ w latach 30-tych dywersantów do dzia³aù w Polsce. W czasie okupacji przebywa³ w ZSRR jako instruktor w sowieckich obozach szkoleniowych. W po³owie 1943 roku zosta³ zastêpc¹ gen. Berlinga do spraw liniowych w 1 Korpusie Polskich Si³ Zbrojnych w ZSRR, a w pocz¹tkach 1944 roku by³ jednym z wspó³twórców Centralnego Biura Komunistów Polskich. Po wkroczeniu oddzia³ów Berlina na terytorium polski, wyznaczono go na dowódcê 2 Armii WP z któr¹ przeszed³ ca³y jej szlak bojowy. W roku 1945, z chwil¹ uznania przez Angliê Tymczasowego Rz¹du Jednoœci Narodowej, mia³ zosta³ szefem misji wojskowej maj¹cej na celu sprowadzenie ¿o³nierzy PSZ na Zachodzie do kraju, na co ostatecznie nie zgodzili siê Brytyjczycy, akceptuj¹c na tym stanowisku gen. l. Modelskiego. Jego œmierÌ (Œwierczewskiego) jako drugiego wiceministra obrony narodowej 28.III.1947 roku podczas inspekcji oddzia³ów w Bieszczadach owiana jest nimbem tajemniczoœci. Atakuj¹ca grupa ukraiùska by³a niewielka, dobrze zorientowana w ruchach wojsk rz¹dowych (pods³uch telefoniczny), a obrona polska chaotyczna. Istnia³o przypuszczenie, ¿e ca³y incydent odpowiednio zaaran¿owano, bo Œwierczewski w jakiœ sposób narazi³ siê NKWD.

0 wysokiej randze ewentualnej decyzji likwidacji generaÂła ÂświadczÂą dalsze tragiczne losy Âśledztwa w tej sprawie w poczÂątkach lat 70-tych. Po wÂłamaniu do mieszkania min. Naszkowskiego, prowadzÂącego tĂŞ sprawĂŞ i zabraniu caÂłej dokumentacji zostaÂł zamordowany pÂłk J. Gerhard, bezpoÂśredni Âświadek Âśmierci ÂŚwierczewskiego.

Jeszcze barwniejszÂą byÂła postaĂŚ gen. MichaÂła Roli-ÂŻymierskiego. Urodzony w roku 1890 ÂŻymierski byÂł oficerem legionĂłw, a w kampanii polsko-bolszewickiej dowodziÂł brygadÂą. W roku 1927, za naduÂżycia finansowe w Ministerstwie Spraw Wojskowych (afera ÂłapĂłwkarska z zakupem masek gazowych), zostaÂł zdegradowany i skazany na 5-cio letni wyrok ciĂŞÂżkiego wiĂŞzienia. W roku 1932 wyjechaÂł do Francji, gdzie jako czÂłonek KPP zostaÂł zwerbowany przez wywiad sowiecki. SzeœÌ Sal póŸniej wrĂłciÂł do Polski i w czasie okupacji zwiÂązaÂł siĂŞ ostatecznie z PPR, szukajÂąc wczeÂśniej kontaktu i nie zdobywajÂąc zaufania AK BCh i NSZ. Ponownie jako generaÂł byÂł dowĂłdcÂą krajowej partyzanckiej Armii Ludowej, takÂże czÂłonkiem KRN i g³ównym reprezentantem Âśrodowiska komunistycznego z terenĂłw okupowanych w rozmowach ze Stalinem przed utworzeniem PKWN (zgoda na liniĂŞ Curzona). W ramach PKWN, jako zaufany B. Bieruta, obj¹³ resort obrony narodowej i zostaÂł naczelnym dowĂłdcÂą WP w stopniu generaÂła broni. W lipcu 1944 roku byÂł zaangaÂżowany w aresztowanie komendy lwowskiej AK i jej deportacjĂŞ do obozu w Diagilewie. Prawdopodobnie z inspiracji Rokossowskiego dyskredytowaÂł AK, okreÂślajÂąc jej dziaÂłalnoœÌ jako akcje terrorystyczne (VIII 1944), atakowaÂł rĂłwnieÂż gen. Bora, co wywoÂłaÂło powszechne oburzenie (tzw. „List otwarty"). W maju 1945 r. w wyniku sugestii Stalina, otrzymaÂł stopieĂą marszaÂłka Polski i wystĂŞpowaÂł odtÂąd jako bezpartyjny ale caÂłkowicie dyspozycyjny wobec PPR w kolejnych rzÂądach powojennych, m.in. w TRJN i rzÂądzie J. Cyrankiewicza w poczÂątkach 1947 roku. O jego dyspozycyjnoÂści Âświadczy czĂŞste uczestnictwo w obradach KC PPR, ataki na tradycje przedwojenne i tolerowanie wpÂływĂłw sowieckich w armii. Od poÂłowy 1944 r. przydzieliÂł resortowi bezpieczeĂąstwa Batalion Szturmowy, w paÂździerniku podpisaÂł dekret o ochronie PaĂąstwa, a w poczÂątkach 1946 r. stan¹³ na czele PaĂąstwowego Komitetu BezpieczeĂąstwa do walki z „bandytami". Mimo dobrych prywatnych kontaktĂłw ze StanisÂławem MikoÂłajczykiem, w roku 1946 uczestniczyÂł w atakach politycznych na niego. Na osobisty wniosek Roli-ÂŻymierskiego w poczÂątkach 1945 r. pozbawiono obywatelstwa polskiego kilkudziesiĂŞciu wysokich oficerĂłw PSZ na Zachodzie, m.in. gen. Andersa. Od roku 1949 nie byÂł juÂż ministrem obrony, a wy³¹cznie czÂłonkiem Rady PaĂąstwa. WiosnÂą 1953 r. zostaÂł aresztowany i oskarÂżony o wspó³pracĂŞ z wywiadem zachodnim. PpÂłk J. ÂŚwiatÂło oskarÂżaÂł go o wystawny tryb Âżycia, grabieÂże na Ziemiach Zachodnich i wspó³pracĂŞ z Gestapo.

Skoro juÂż bliÂżej przyjrzeliÂśmy siĂŞ postaciom ÂŚwierczewskiego i ÂŻymierskiego moÂże jeszcze kilka zdaĂą na temat ZWM i tzw. „obroĂącĂłw pokoju". ZwiÂązek Walki MÂłodych byÂł w czasie okupacji mÂłodzieÂżowa przybudĂłwkÂą PPR, szczegĂłlnie zasÂłuÂżonÂą w utrwalaniu wÂładzy ludowej w okresie lubelskim. Po wojnie ZWM przeprowadzaÂł spektakularne akcje propagandowe (grupy operacyjne), rĂłwnieÂż wÂśrĂłd studentĂłw, naraÂżajÂąc swoich aktywistĂłw na liczne ataki zbrojne opozycji. Ruch „obroĂącĂłw pokoju" byÂł inspirowanÂą z Moskwy, prĂłbÂą rozmiĂŞkczenia Âśrodowisk intelektualnych na Zachodzie na tali popularnych wĂłwczas idei pacyfistycznych.

Niewiele to mia³o wspólnego z obron¹ pokoju; by³o raczej frontem walki ideologicznej nastawionym na swoist¹ dywersj¹ w krêgach opiniotwórczych. Komitety obroùców pokoju (w Polsce od 1949 r.) organizowa³y protesty, podpisywa³y apele, ale wy³¹cznie przeciwko zbrojeniom amerykaùskim. Wymownym przyk³adem jest tu Kongres Intelektualistów we Wroc³awiu w VIII 1948 r.

Myœlê ¿e warto siê zastanowiÌ, czy tacy ludzie i takie sprawy, choÌby ze wzglêdów wychowawczych, zas³uguj¹ na wyró¿nienie bycia patronami naszych ulic.

PS. Ciekawe, kiedy do Rady, ZarzÂądu i burmistrza dotrÂą argumenty o zmianie nazw ulic - bo jak dotÂąd burmistrz szermuje oÂświadczenie, Âże: „komu przeszkadza nazwa Plac ObroĂącĂłw Pokoju? - przecieÂż o pokĂłj trzeba walczyĂŚ zawsze."
Z tych s³ów, utrzymanych w ironiczno-kpiarskim tonie, jasno wynika, Âże burmistrz ma conajmniej w nosie ¿¹dania partii politycznych miasta i duÂżej czĂŞÂści spoÂłeczeĂąstwa (z wyjÂątkiem oczywiÂście, zatwardziaÂłej czĂŞÂści pezetpeerowskiego „betonu" i byÂłych komunistycznych prominentĂłw).
CiÂągnÂąc temat dalej - „Gazeta Powiatowa" w dalszym ciÂągu podtrzymuje propozycjĂŞ sondaÂżu wÂśrĂłd mieszkaĂącĂłw ÂŚwiebodzina w temacie zasadnoÂści zmiany nazw ulic.