---

 

Dokument Gniewomira pochodzi³ z 1302 roku. Akt ten by³ przechowywany w poznaùskim archiwum. Sp³on¹³ w 1945 roku i teraz mo¿na tylko ogl¹daÌ jego kopie: jedn¹ w bibliotece Raczyùskich, drug¹ w archiwum Uniwersytetu Jagielloùskiego. W dokumencie wystêpuje postaÌ Gniewomira ze Œwiebodzina. Oddawa³ on w do¿ywotnie lenno dobra w Lubinicku rycerzowi Boguszowi Wezenborgowi, aby ten sprawowa³ opiekê zbrojn¹ nad cystersami w Parady¿u. Jest to nastarszy pisany œlad wzmiankuj¹cy o Œwiebodzinie. Dobry pretekst, aby rok 2002 uznaÌ jubileuszem 700-lecia miasta.

Burmistrz Dariusz Bekisz twierdzi, ¿e nie jest problemem zakupienie jednej z tych kopii dla zasobów miejscowego muzeum. To niedu¿y wydatek. Ale problemem jest wydanie ksi¹¿ki o historii Œwiebodzina. Dr Jerzy Piotr Majchrzak tê ksi¹¿kê napisa³. Zatytu³owa³: ,,Svibusium Felix''. Maszynopis jest ju¿ w³asnoœci¹ miasta, ale brakuje pieniêdzy, aby ksi¹¿kê opublikowaÌ. Potrzeba ponoÌ na to 20 tys. z³.

Papierowe dokumentowanie Âżycia ma swĂłj sens. DoÂświadczajÂą tego szperacze – regionaliÂści, co jakiÂś czas natrafiajÂąc na ÂźrĂłdÂła pisane sprzed lat. Tym powodowaÂło siĂŞ stowarzyszenie ''Nasze gminne gimnazjum w SzczaĂącu'', ktĂłremu przewodniczy Ryszard Walkowiak, wicedyrektor gimnazjum. Wydano na 2001 rok kalendarz z rysunkami dzieci, ktĂłre zobrazowaÂły wÂłasnÂą wyobraÂźniÂą najciekawsze miejsca w gminie. Niedoceniany Leszek Frey – Witkowski pomĂłgÂł wybraĂŚ 25 prac z plonu konkursu pod hasÂłem ''Nasza maÂła ojczyzna''. NakÂład 700 egzemplarzy wykupiÂł dla swoich pracownikĂłw supermarket "Intermarche", UrzÂąd Gminy, kilka bankĂłw. W maÂłej gminie znaleziono pomysÂł i pieniÂądze na taka inicjatywĂŞ. NastĂŞpnÂą ma byĂŚ wydanie folderu na Dni SzczaĂąca.

Powtarzam: papierowe dokumentowanie Âżycia ma swĂłj sens. Wystarczy spojrzeĂŚ do rubryki ,,Ferie,, na stronie terenowej Gazety Lubuskiej. Odnotowywane tam sÂą propozycje imprez dla dzieci. Z liczby propozycji i iloÂści miejsca poÂświĂŞconego ÂŚwiebodziĂąskiemu Domowi Kultury moÂżna wnosiĂŚ, Âże jest to najlepszy dom kultury w wojewĂłdztwie. Czy tak jest naprawdĂŞ? – MogÂą nam coÂś o tym napisaĂŚ czytelnicy "Okolic".

Marek Nowacki, dyrektor Muzeum Regionalnego martwi siĂŞ, Âże ma zbyt skromne Âśrodki na organizacjĂŞ obchodĂłw jubileuszu miasta i musi rezygnowaĂŚ z wielu wydatkĂłw. Z wÂłasnych doÂświadczeĂą wiem, Âże takie obchody zwykle udajÂą siĂŞ, gdy sÂą przygotowywane prze szerokie gremium spoÂłeczne. Takim mogÂłoby byĂŚ np. Towarzystwo Przyjació³ Ziemi ÂŚwiebodziĂąskiej, gdyby wykazywaÂło aktywnoœÌ. Albo jakiÂś np. Blok Inicjatyw SpoÂłecznych – nie wymawiajÂąc radnemu Tomaszowi MoÂżejko osamotnienia w dziaÂłaniu.

Urz¹dzenie jubileuszu 700-lecia by³oby wspania³¹ klamr¹, zamykaj¹c¹ czas sprawowania w³adzy przez obecnych radnych. By³oby dobr¹ okazj¹, aby podczas jubileuszowych imprez; sympozjów, sesji, wernisa¿y, festynów, przypomnieÌ nie tylko dumn¹ i chmurn¹ historiê miasta, ale te¿ czas ostatnich dokonaù. A wszystko odbywa³oby siê przed kolejnymi wyborami do samorz¹dów. Chleba mo¿e by tu i ówdzie brakowa³o, ale igrzyska by³yby przednie.

Point¹ tego felietonu jest przewrotna myœl, ¿e obecny zarz¹d i radni maj¹ ju¿ doœÌ w³adzy i nie chc¹ byÌ wybierani ponownie. Nie chc¹ wykorzystaÌ jubileuszu miasta do swoich propagandowych celów. Ale nawet i przy takim za³o¿eniu warto im sugerowaÌ, aby tê ksi¹¿kê o Œwiebodzinie sfinansowali. Przecie¿ to by³by rodzaj pomnika, który historykom nie pozwoli³by w przysz³oœci pomin¹Ì faktu, ¿e istnieje publikacja pt. ,,Svibusium Felix'', a wydano j¹ staraniem tej w³aœnie Rady Miejskiej.

 

 

---

Tegoroczne obchody jubileuszu 700-lecia miasta bêd¹ odwo³ywaÌ siê do prapocz¹tków miasta oraz do tradycji kulturowej wspó³czesnych mieszkaùców, pochodz¹cych z Kresów Wschodnich.

Powo³ana zosta³a grupa steruj¹ca przygotowaniami do obchodów, których kulminacja przypadnie w pierwszych dniach maja. W jej sk³ad weszli m.in. dyrektorzy domu kultury Zbigniew Szumski i muzeum regionalnego Marek Nowacki, a ca³oœÌ prac koordynuje kierownik wydzia³u oœwiaty urzêdu miasta Ryszard Graczyk.
- Wiadomo, ¿e to jubileusz historyczny, wiêc wœród imprez musz¹ znaleŸÌ siê odwo³ania do pocz¹tków miasta - mówi Zbigniew Szumski. - Ju¿ w styczniu zaczyna siê cykl wyk³adów w ramach Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Natomiast 1 maja przewidujemy paradê teatrów ulicznych w strojach rycerskich.
By unikn¹Ì porównaù z pochodami, parada przejdzie w odwrotnym kierunku ni¿ 1-majowe manifestacje.

Dobre pochodzenie

Najdawniejszej historii bĂŞdzie teÂż poÂświĂŞcona wystawa w muzeum, jedna z najbogatszych, jakie dotÂąd zorganizowano - ,,ÂŚwiadectwa i ludzie - 700 lat ÂŚwiebodzina’’.
- Wiele eksponatĂłw juÂż sprowadziliÂśmy, caÂły czas liczymy na wsparcie muzeum archeologicznego ze ÂŚwidnicy - informuje dyrektor Nowacki. - Mamy oryginalny dokument z 1730 r. z pieczĂŞciÂą burmistrza ÂŚwiebodzina (to Âświadectwo ,,dobrego pochodzenia’’ wystawione przez wÂładze miasta jednemu z Ăłwczesnych sukiennikĂłw). Chcemy teÂż zdobyĂŚ kopiĂŞ pierwszej ksiĂŞgi miejskiej Âławy sÂądowniczej z XV w.
Niestety, nie udaÂło siĂŞ zdobyĂŚ najwaÂżniejszego tzw. dokumentu Gniewomira z 1302 r. Jeszcze przed wojnÂą oryginaÂł znajdowaÂł siĂŞ w Bibliotece RaczyĂąskich w Poznaniu, ale potem prawdopodobnie ulegÂł zniszczeniu. Znamy jednak jego wyglÂąd na podstawie reprodukcji z XIX-wiecznego inwentarza Biblioteki RaczyĂąskich i takÂą kopiĂŞ pokaÂżemy na wystawie - zapewnia M. Nowacki. - Jednym z waÂżnych eksponatĂłw bĂŞdzie teÂż obraz olejny, zamĂłwiony i namalowany z okazji 700-lecia przez JarosÂława Strankowskiego ,,OblĂŞÂżenie ÂŚwiebodzina w 1489 r.’’. Obraz bardzo wiernie odtwarza wyglÂąd miasta w koĂącu XV w.

Kresy medialne

Miasto wyasygnowaÂło 70 tys. zÂł z przeznaczeniem na budÂżet obchodĂłw. - Ale wiĂŞkszoœÌ imprez bĂŞdzie realizowana w ramach budÂżetĂłw poszczegĂłlnych instytucji, organizujÂących je - podkreÂśla Z. Szumski. - 20 tys. zÂł przyznaÂły wÂładze powiatu, z czego poÂłowa pĂłjdzie na cykl imprez ,,Kresowe wiĂŞzi’’. To odwoÂłanie siĂŞ do Âżywej historii, istniejÂącej w ÂświadomoÂści wspó³czesnych Âświebodzinian. Zdecydowana wiĂŞkszoœÌ naszych mieszkaĂącĂłw to repatrianci ze wschodu lub ich potomkowie. Poza tym w skali kraju roÂśnie zainteresowanie kulturÂą kresowÂą (choĂŚby sukces kasowy ,,Ogniem i mieczem’’) i przypuszczam, Âże bĂŞdzie to noÂśne medialnie.
W maju odbĂŞdzie siĂŞ takÂże uroczysta sesja rady miasta, na ktĂłrej zostanÂą przyznane honorowe obywatelstwa (trwa ustalanie kandydatĂłw). Natomiast na wrzesieĂą organizatorzy przewidzieli jubileuszowy miĂŞdzynarodowy festiwal folkloru oraz wizytĂŞ Bachusa i przeniesienie na jeden dzieĂą Winobrania z Zielonej GĂłry do ÂŚwiebodzina.

 

 

---

Obraz o wymiarach 140 na 70 cm na razie spoczywa w muzealnym magazynie. BĂŞdzie go moÂżna zobaczyĂŚ przy okazji jubileuszowej wystawy w kwietniu.

 

Autorem obrazu jest 36-letni malarz-batalista rodem ze ÂŚwiebodzina JarosÂław Stankowski. PracowaÂł nad dzieÂłem cztery miesiÂące, poÂświĂŞcajÂąc mu czas po pracy (na co dzieĂą prowadzi firmĂŞ transportowÂą).
Jak podkreœla zleceniodawca - dyrektor Muzeum Regionalnego Marek Nowacki, obraz bardzo wiernie odtwarza XV-wieczn¹ zabudowê miasta, z której znaczna czêœÌ dziœ ju¿ nie istnieje: mury obronne, zamek (obecnie czêœciowo zrujnowany), baszty i wie¿e. Na horyzoncie widaÌ pejza¿ ze wzgórzami, pod którymi dziœ przebiega trasa krajowa Œwiecko-Poznaù.
J. Stankowski posi³kowa³ siê historycznymi rycinami, g³ównie map¹ miasta sprzed piêciu wieków oraz obrazem z pocz¹tków XVII w. Z racji zami³owania, autor najchêtniej opowiada jednak o umieszczonym na pierwszym planie wêgierskich ¿o³nierzach oblegaj¹cych miasto. - By³o wœród nich wielu najemników, którzy wystêpowali wówczas w uzbrojeniu typu gotyckiego, w ciê¿kich zbrojach z okuciami, opinaj¹cymi jeŸdŸców razem z koùmi - mówi malarz. - Ale Wêgrzy s¹ ju¿ namalowani jako lekka jazda, bez pancerzy, uzbrojona tylko w tarcze, szable i w³ócznie, wzorowana na wojskach tureckich. Wkrótce potem ten wzór uzbrojenia przejê³a ca³a Europa, w tym tak¿e polska husaria.
To trzeci obraz autorstwa Stankowskiego. Dwa pierwsze: ,,Bitwa pod Kijami'' oraz ,,OblĂŞÂżenie oddziaÂłu ZbÂąskiego pod DÂąbrĂłwkÂą'' nawiÂązujÂą do historii regionu i spoczywajÂą w ÂświebodziĂąskim muzeum.

 

 

---

W piÂątek 22 lutego w Publicznej Szkole Podstawowej nr 7 odbyÂła siĂŞ 43. edycja konkursu historycznego "ÂŚwiebodzin - moje miasto". Do popularnego sprawdzianu przystÂąpiÂło 57. mÂłodych Âświebodzinian.

Pytania konkursowe, przygotowane przez Zbigniewa Szarka wspieranego przez syna Piotra, tradycyjnie nie naleÂżaÂły do Âłatwych. Nad prawidÂłowÂą ocenÂą odpowiedzi czuwaÂło jury zÂłoÂżone z doÂświadczonych pedagogĂłw. Byli to: Genowefa Zarzycka, Janina Ostrowska i Henryk GoÂździĂąski.

Po pisemnej czêœci eliminacyjnej do fina³u dotar³a dwunastka - po szeœcioro ze szkó³ gimnazjalnych i podstawowych - najlepszych znawców dziejów miasta. CzêœÌ fina³ow¹ konkursu otworzy³ w obecnoœci wielu goœci i sponsorów atrakcyjnych nagród - burmistrz Dariusz Bekisz. Nastêpnie g³os zabra³ dyrektor Muzeum Regionalnego w Œwiebodzinie - Marek Nowacki, który wyg³osi³ krótk¹ prelekcjê na temat "Sk¹d siê wziê³a data 1302".

Wiedz¹ historyczn¹ o mieœcie i regionie w kategorii szkó³ podstawowych najcelniej popisa³ siê Karol Kêdzierzyùski (PSP nr 7). Kolejne miejsca zajêli: 2. Rafa³ Capiùski (PSP nr 6), 3. Maciej Wierzbicki (PSP nr 7), 4. Maciej Wentland (PSP nr 6), 5. Julia Szczêsna (PSP nr 6), 6. Mateusz Jasiùski (PSP nr 2). W kategorii gimnazjów najlepsza okaza³a siê Sylwia Jakubowska (Gimnazjum nr 3). Pozosta³e miejsca w finale zajê³y: 2. Ma³gorzata Kapica (Gimnazjum nr 3), 3. Ma³gorzata Dybko (Gimnazjum nr 3), 4. Zofia Graczyk (Gimnazjum nr 1), 5. Ewa Graczyk (Gimnazjum nr 3), 6. Martyna Puto (Gimnazjum nr 3).

Dodajmy, ¿e inicjator konkursu i jego niezmordowany organizator - Zbigniew Szarek, w uznaniu szczególnych zas³ug w pracy z m³odzie¿¹, maj¹c¹ na celu budzenie zainteresowaù problemami "ma³ych ojczyzn", zosta³ uhonorowany przez Firmê Sprick Rowery nagrod¹ specjaln¹ w postaci najlepszego modelu roweru produkowanego w Œwiebodzinie.

---

- Chcia³bym wyj¹tkowo zabraÌ g³os w sprawach, które nie dotycz¹ zdrowia i czystoœci naszego terenu, choÌ poœrednio mo¿na je po³¹czyÌ, jako ¿e obchodzimy w tym roku 700-lecie nadanie praw miejskich Œwiebodzinowi. Przegl¹daj¹c harmonogram jubileuszu zwraca uwagê jego bogatoœÌ, rozplanowanie imprez w ci¹gu ca³ego roku z pewn¹ kulminacj¹ w miesi¹cach letnich. Z jednej strony brakuje mi na pewno przedsiêwziêÌ dotycz¹cych porz¹dku w mieœcie i pewnego ³adu z tego powodu. Taka rocznica powinna byÌ zwi¹zana w³aœnie ze szczególnym porz¹dkowaniem miasta i tutaj chcia³bym zwróciÌ uwagê na stan œwiebodziùskiego Zamku, a wiêc czêœci LORO, który jest w stanie zupe³nej rujnacji. Jestem œwiadomy, ¿e problem ten nie nale¿y do kompetencji w³adz miejskich, ale Zamek - oprócz murów œwiebodziùskich i ratusza - jest faktycznie materialnym œwiadectwem wieku naszego miasta i chyba nale¿a³oby coœ w tej materii uczyniÌ.

- PragnĂŞ wskazaĂŚ, Âże w programie obchodĂłw 700-lecia miasta ÂŚwiebodzina zapomniano o mieszkaĂącach naszego grodu, ktĂłrzy mieszkali tutaj prawie siedemset lat, bo przecieÂż na prawie magdeburskim to miasto utworzono. Sprawa obchodzi mnie o tyle, Âże jestem rĂłwnieÂż czÂłowiekiem przedwojennym, ktĂłry na tych terenach, moÂże nie w ÂŚwiebodzinie, ale niedaleko siĂŞ urodziÂł, na te tereny wrĂłciÂł i Âżyje tutaj. Wysiedleni stÂąd w latach 1945-1947 Niemcy nie zniknĂŞli.

- W tym momencie czêsto rodzi siê pytanie, jak nazwaÌ Ich powroty tutaj? Bo przecie¿ nie mo¿emy mówiÌ, ¿e obecnie te ziemie s¹ ich Ojczyzn¹. Bardzo czêsto u¿ywamy okreœlenia Ma³e Ojczyzny. Ja ten termin odczytujê trochê dziwnie. Wola³bym, by pos³ugiwano siê terminem Ojcowizna, bo to jest jakaœ ziemia, w³asnoœÌ, dom, teren, gdzie siê urodziliœmy, wychowaliœmy. Mo¿emy odejœÌ z danego terenu. Natomiast Ojczyzna jest czymœ zupe³nie innym, szerszym pojêciem, bardziej patriotycznym ni¿ Ojcowizna, która jest tylko przechowywana - zarówno przez Niemców, jak i przez wiêksz¹ czêœÌ naszych mieszkaùców - jedynie w pamiêci.

- Ci Niemcy bardzo czĂŞsto wracajÂą tutaj i wielu ÂświebodziniakĂłw ma z nimi caÂłkiem dobre stosunki. PrzyznajĂŞ z caÂłym krytycyzmem, Âże w tym programie nic nie ma, co by o nich przypominaÂło. Jest to tym bardziej bolesne, Âże Ci ludzie najczĂŞÂściej przyjeÂżdÂżajÂą tutaj z wyciÂągniĂŞtÂą rĂŞkÂą do zgody, rozumiejÂą konsekwencje historyczne. PrzyjeÂżdÂżajÂą do nas tylko po to, Âżeby jeszcze raz na swojÂą OjcowiznĂŞ spojrzeĂŚ. RĂŞka ta, szczegĂłlnie w ciĂŞÂżkich okresach ostatniego 20-lecia nie byÂła rĂŞkÂą pustÂą. OtrzymywaliÂśmy w tamtym czasie bardzo wiele darĂłw dla szpitala, domĂłw dziecka i w wielu innych placĂłwek.

- Na budynku przy ulicy Wa³owej wmurowano tablicê Gustawa Zerndta. Natomiast nie mamy chocia¿by jednej ulicy nazwanej imieniem któregoœ z niemieckich dzia³aczy, a przecie¿ wielu z nich czyni³o dobre rzeczy, nie tylko dla Niemców. Nale¿y wiedzieÌ, ¿e przed pierwsz¹ i drug¹ wojn¹ œwiatow¹ bardzo du¿y odsetek mieszkaùców tej ziemi by³o Polakami. Musimy mieÌ œwiadomoœÌ, ¿e Polacy na tym terenie, to przede wszystkim katolicy. Przegl¹daj¹c anna³y ksi¹g stanu cywilnego, urodzeù, ma³¿eùstw, napotkamy na bardzo wiele polskich nazwisk.

- Pragnê podkreœliÌ, ¿e moja wypowiedŸ ma charakter listu otwartego zarówno do spo³eczeùstwa Œwiebodzina, jak i radnych tego miasta. Chcia³bym na marginesie wspomnieÌ, ¿e znaj¹c program nasi niemieccy przyjaciele czuj¹ siê zasmuceni, ¿e ich pominiêto. ¯e pominiêto Ruth Schultz, która przez 18. lat, co roku przyje¿d¿a z wycieczk¹ dawnych mieszkaùców Œwiebodzina, co roku przywozi tutaj oko³o 30-40 osób, które nie tylko w czerwcu zwiedzaj¹ miasto, okolice Œwiebodzina, ale specjalnie przyje¿d¿aj¹ na uroczystoœÌ Bo¿ego Cia³a, ¿eby wzi¹Ì udzia³ w procesji. R. Schultz, Lothar Meissner i wielu innych ludzi nigdy o Œwiebodzinie, jako o swojej OjcowiŸnie nie zapomnieli. Nie wskazujê tutaj ¿adnej formy uszanowania tych osób, ale przypominam - nie zapominajcie o Nich.

- Przypomnienie owo nale¿y siê dyrektorowi Muzeum Regionalnego - Markowi Nowackiemu i prezesowi Towarzystwa Przyjació³ Œwiebodzina - Tomaszowi Mo¿ejce, którzy chêtnie uczestnicz¹ w sympozjach i konferencjach organizowanych przez stronê niemieck¹, a jakby zapomnieli, ¿e przede wszystkim na nich ci¹¿¹ pewne obowi¹zki zawodowe i spo³eczne.

 

 

---

Œwiebodzin nale¿y do najstarszych grodów obecnej Ziemi Lubuskiej. Powsta³ w miejscu, gdzie stary szlak komunikacyjny z Pomorza na Œl¹sk krzy¿owa³ siê z duktem wiod¹cym z £u¿yc do Wielkopolski. Pierwotnie nale¿¹cy do wielkopolan, przeszed³ na prze³omie XIII i XIV w. na w³asnoœÌ g³ogowskich Piastów. Odt¹d na sta³e zwi¹za³ swoje losy ze Œl¹skiem. W 1319 roku otrzyma³ prawa miejskie od margrabiego Waldemara.

ÂŚwiebodzin niemal w kaÂżdym stuleciu nosiÂł innÂą nazwĂŞ. UÂżywane w zaraniu dziejĂłw jego ÂłaciĂąskie nazwy brzmiaÂły: Svebissa, Svebusium albo Svebissen. Olan miasta wg miedziorytu J. Brauna z 1618 roku utrwaliÂł rĂłwnieÂż nazwĂŞ Svibusium.

W kodeksie dyplomatycznym Polski pod datÂą 1304 r. widnieje nazwa Swibodzin i ta wystĂŞpuje jako najstarsza w polskim brzmieniu. Trudno jest w tej chwili ustaliĂŚ jej etymologiĂŞ. ByĂŚ moÂże, poÂłoÂżone na wzgĂłrku otoczonym mokradÂłami i jeziorami, miasto nadawaÂło siĂŞ na miejsce obronne, gdzie moÂżna byÂło ÂżyĂŚ "Âświbodnie" (swobodnie). A moÂże ÂŚwiebodzin byÂł rzeczywiÂście dawnÂą posiadÂłoÂściÂą rodu ÂŚwibodzicĂłw-GryfitĂłw, od nazwiska ktĂłrych powstaÂła nazwa grodu?

Dokument z 1207 roku ujawnia nazwĂŞ Svibusien. ByÂł to akt nadania w wieczyste uÂżytkowanie czĂŞÂści ksiĂŞstwa ÂświebodziĂąskiego klasztorowi CystersĂłw z Trzebnicy. PodpisaÂł go w OÂłoboku w imieniu Henryka Brodatego wrocÂławski kanonik - Wawrzyniec.

ByÂły burmistrz miasta Dreher, ÂżyjÂący w XVIII wieku podaÂł, Âże podczas zakÂładania koÂścioÂła ewangelickiego im. Fryderyka w ÂŚwiebodzinie, na szczycie wieÂży umieÂściÂł oÂświadczenie, iÂż w archiwum klasztoru w ParadyÂżu znalazÂł przywilej nadany miastu przez ksiĂŞcia polskiego PrzemysÂława w dniu 1 VII 1247 roku, w ktĂłrym grĂłd nosi nazwĂŞ Zwibaussin.

W 1339 roku w piÂśmie biskupa poznaĂąskiego, Wojciecha, o nadaniu odpustu wiernym w ÂŚwiebodzinie, wymienia siĂŞ nazwĂŞ Swebissen, ale juÂż w roku 1407 akt sprzedaÂży miastu 25 ÂłanĂłw ziemi przez Jana I, ksiĂŞcia ÂżagaĂąskiego, skraca tĂŞ nazwĂŞ do Swebsin.

Mnich Plort, ktĂłrego ksiĂŞga znajdowaÂła siĂŞ w miejscowej bibliotece parafialnej, przytoczyÂł we wstĂŞpie napisanym w 1439 roku nazwĂŞ Suebosin.

NastĂŞpca WÂładysÂława, Zygmunt, w akcie nadanym po Âśw. TrĂłjcy w roku 1505 nazywa juÂż miasto Swiebessen. Inny dokument krĂłlewski z 1511 roku, zezwalajÂący uÂżywaĂŚ pieczĂŞci czerwonej, ktĂłra dotÂąd posiadaÂły tylko WrocÂław i Legnica - odnotowuje nazwĂŞ Schwebussen.

Miejscowa ksiêga koœcielna podaje, ¿e w dniu Katarzyny Anno Domini 1522 o godzinie 22.00 miasto Schwibessen zniszczone zosta³o przez ogieù, który powsta³ przy ulicy Krzy¿ackiej. ¯ywio³ strawi³ ca³y gród. Ocala³y jedynie koœció³, szko³a, zamek i ratusz.

W innych Ăłwczesnych dokumentach wymienia siĂŞ nazwĂŞ Swiebissen, a odnotowane w nich nazwiska wielu mieszczan noszÂą polskie brzmienie, jak np.: Maciej Rusinek, czy Wadocki.

12 maja 1541 roku wybuch³ po¿ar, w wyniku którego zniszczeniu uleg³o wszystko: "...w wielkim ¿arze roztopi³y siê nawet koœcielne dzwony. Fryderyk II Piastowicz z Legnicy pospieszy³ miastu z pomoc¹. Tak, jak ¿eœmy siê nie bez szczególnego wspó³czucia dowiedzieli wiarygodnie, ¿e miasto Schwibussen... przez ogieù zosta³o spalone i zniszczone... przeto u¿yczyliœmy rzeczonemu miastu... zwolnienia od wszelkich czynszów, rent, podatków i ce³...".

Uwolnione od ciĂŞÂżarĂłw miasto powoli podnosiÂło siĂŞ z gruzĂłw. W owym czasie co znaczniejsi mieszczanie chĂŞtnie ksztaÂłcili synĂłw w zawodzie sukiennika. Jeden z nich o nazwisku Pade oddaÂł syna na naukĂŞ do Nowego Miasta, gdzie wystawiono mu w 1655 roku Âświadectwo czeladnicze, w ktĂłrym staÂło: "Filio Spectcibilis Eliae Padis, proconsulis protone Szwiebochiensis".

Po zajĂŞciu ÂŚwiebodzina przez BrandenburgiĂŞ zwyciĂŞzcy wybili specjalnÂą monetĂŞ z herbem Brandenburii i nazwÂą Swiebodziensis, ktĂłra w 1687 roku pojawiÂła siĂŞ w takim zapisie ostatni raz.

Akt prawny dotycz¹cy przysz³ych losów miasta, wydany w 1695 roku, notuje ju¿ zniemczon¹ nazwê Schwiebus, która obowi¹zywaÌ bêdzie jeszcze przez kilka powojennych miesiêcy 1945 roku. Z ca³ego zebranego materia³u widaÌ, ¿e nazwa miasta a¿ do XVII wieku nosi³a mniej lub bardziej polskie brzmienie. Zak³ócenia wynika³y zapewne z nie ustabilizowanej ortografii, jak i narodowoœci osób dokonuj¹cych zapisów. Liczne przekazy Ÿród³owe pozwalaj¹ s¹dziÌ, ¿e mimo ró¿nych form zapisu polska wymowa nazwy by³a przez d³ugi czas w u¿yciu.

 

 

---

966 - MieszkaĂący okolic przyjmujÂą chrzeÂścijaĂąstwo. Tradycja ustna, ktĂłra przetrwaÂła do czasĂłw nowoÂżytnych mĂłwi, Âże wÂładajÂący tÂą ziemiÂą SÂłowianie czcili dotÂąd dwĂłch bogĂłw: dobrego i zÂłego. Pierwszego zwali Milybog, Belbog, Melbog albo Olobog. Zgodnie z legendÂą we wsi OÂłobok znajdowalo siĂŞ miejsce kultu dobrego Oloboga, zaÂś nad pobliskim jeziorem Czernok - usadowiÂł siĂŞ Czarnibog, bĂłg zÂła. MiaÂł on takÂże oÂśrodek kultu na Âświebodzinskich mokradÂłach w Czarnym ZauÂłku (niem. Zerwinkel).

- Wg Schickfussiusa, kronikarza ÂślÂąskiego, dzieĂą chrztu miaÂł byĂŚ 7 marca, w niedzielĂŞ. Przez wieki utrzymywaÂł siĂŞ w ÂŚwiebodzinie zwyczaj wypĂŞdzania Âśmierci przez dzieci, ktĂłre ÂśpiewajÂąc obchodziÂły domy, zbieraÂły chleb i pieniÂądze. Czasami topiono marzannĂŞ.

1260 - Do tego roku w ÂźrĂłdÂłach wzmiankowanych jest w rejonie ÂŚwiebodzina 29 wsi. ByÂły to: Paklica, Sarnowo, GoÂścikowo, Boryszyn, WityĂą, RusinĂłw, GliĂąsk, Lubrza, BorĂłw, Radoszyn, Darnawa, Lubinicko, Rokitnica, SkÂąpe, Szczaniec, WĂŞgrzynice, Chociule, OÂłobok, Rudgerzowice, DÂąbrĂłwka MaÂła, Smardzewo, ÂŁugĂłw, Grodziszcze, Staropole i ÂŁÂąkie. W dalszej odlegÂłoÂści: ÂŁagĂłw, PodÂła GĂłra, MiĂŞdzylesie, NiedÂźwiedÂź.

1302 - Pierwsza ÂźrĂłdÂłowa wzmianka o ÂŚwiebodzinie (Swebosin); wspomina ona Gnivmerusa (Gniwomira) ze ÂŚwiebodzina, identyfikowanego z osobÂą sĂŞdziego poznaĂąskiego, wystĂŞpujÂącego w ÂźrodÂłach w l. 1276-1296.

Tekst jest fragmentem przygotowywanej do druku publikacji pn. "Kalendarium DziejĂłw ÂŚwiebodzina i okolic do roku 1939", ktĂłra niebawem ukaÂże siĂŞ na rynku czytelniczym.

 

 

---

Rok jubileuszowy, to dla miasta bardzo donios³e wydarzenie. Pamiêta³y o nim nauczycielki przedszkoli i szkó³. Ró¿norakie przedsiêwziêcia podejmowano w placówkach wraz z rozpoczêciem roku szkolnego. W œrodê 22 maja grupa teatralna w "Szóstce" przygotowa³a przedstawienie oparte na fragmentach dziejów miasta, zwyczajach i legend zwi¹zanych z ¿yciem jego mieszkaùców. Dodajmy, ¿e dzieci pracowa³y pod kierunkiem Lidii Sierewicz i Agnieszki Dziuby.

W czwartek 16 maja w Publicznym Przedszkolu nr 5 w ÂŚwiebodzinie odbyÂł siĂŞ konkurs wiedzy o naszym mieÂście. ByÂł on podsumowaniem caÂłorocznej pracy z dzieĂŚmi z okazji obchodĂłw 700-lecia ÂŚwiebodzina. ImprezĂŞ przygotowaÂła i prowadziÂła Wanda Mroczkowska. UczestniczyÂły w niej dzieci wszystkich grup wiekowych. - MilusiĂąscy odgadywali zagadki, ukÂładali puzzle, rysowali ratusz miejski, a takÂże rozpoznawali stare i nowe budowle naszego miasta - informuje W. Mroczkowska. - Rywalizacja byÂła wyrĂłwnana, a przedszkolaki wykazaÂły siĂŞ znacznÂą wiedzÂą.

RolĂŞ jurora peÂłniÂła dyrektor Magdalena ÂŁopatniuk, ktĂłra rĂłwnieÂż wrĂŞczyÂła swoim podopiecznym upominki.

 

 

---

Dla miasta 700 lat to niedu¿o. Ale dla ¿yj¹cych w nim ludzi ka¿dy dzieù to szmat czasu pod warunkiem, ¿e dzieù ten przynosi zmiany. Zatem Œwiebodzin nale¿¹cy do najdynamiczniej rozwijaj¹cych siê œrednich miast w Lubuskiem - ma nie tylko 700 lat historii, ale i drugie tyle przed sob¹.

ZaczĂŞÂło siĂŞ w 1302 r. SkÂąd ta rocznica? WÂśrĂłd historykĂłw trwaÂły spory co do ustalenia daty poczÂątkĂłw miasta. Ostatecznie przyjĂŞto 1302 r., jako Âże z tego roku pochodzi ,,dokument Gniewomira’’, czyli akt przejĂŞcia w lenno dĂłbr paradyskich w Lubinicku od zakonu CystersĂłw przez Bogusza Wezenborga. ÂŚwiadkiem zawarcia tego aktu byÂł Ăłwczesny wÂładca najbliÂżej poÂłoÂżonych dĂłbr, zwany Gniewomirem ze ÂŚwiebodzina. Jest to najstarszy dokument pisany, w ktĂłrym pojawia siĂŞ nazwa miasta. Kim byÂł Ăłw Gniewomir? Tego nie wiadomo. Miejscowy malarz JarosÂław Strankowski, ktĂłry miaÂł namalowaĂŚ Gniewomira z okazji obchodĂłw 700-lecia, wybrn¹³ malujÂąc postaĂŚ Âśredniowiecznego rycerza na koniu, szczelnie okutego w zbrojĂŞ i z... zamkniĂŞtÂą przyÂłbicÂą. Ot, rycerz, jakich wĂłwczas byÂło wielu. ,,Dokumentu Gniewomira’’ teÂż nie udaÂło siĂŞ zdobyĂŚ. Jeszcze przed wojnÂą oryginaÂł znajdowaÂł siĂŞ w Bibliotece RaczyĂąskich w Poznaniu, ale potem ulegÂł zniszczeniu.

Miasto z rÂąk do rÂąk

ÂŚwiebodzin nigdy nie byÂł miastem tuzinkowym. Na przestrzeni wiekĂłw wielokrotnie zmieniaÂł przynaleÂżnoœÌ terytorialnÂą. ByÂł czĂŞÂściÂą Czech, ÂŚlÂąska, Prus, Niemiec, byÂł najdalej na pó³noc wysuniĂŞtÂą czĂŞÂściÂą cesarstwa austriackiego. Po ostatniej wojnie wrĂłciÂł do Polski. Polskich akcentĂłw w historii miasta byÂło wiele. - Do poÂłowy XIV w. liczna byÂła tu szlachta wielkopolska, moÂżna mĂłwiĂŚ o wielkopolskich wpÂływach kulturowych i gospodarczych, czêœÌ tutejszych mieszkaĂącĂłw studiowaÂła w Krakowie - podkreÂśla dyrektor muzeum regionalnego Marek Nowacki. - Ok. 20 proc. tutejszych mieszkaĂącĂłw z okresu miĂŞdzywojennego miaÂło polskie korzenie i byli to czĂŞsto znamienici obywatele. PrzeÂłomowy dla najnowszej historii miasta byÂł 29 stycznia 1945 r. Jak podaje Waldemar Wachowski autor pracy ,,ÂŚwiebodzin w 1945 r.’’, tego dnia miasto opustoszaÂło. Uciekli niemieccy obywatele a w nocy ulicami przetoczyÂły siĂŞ uciekajÂące oddziaÂły Wehrmachtu. Ok. 8.30 pojawili siĂŞ pierwsi ÂżoÂłnierze Armii Czerwonej. Z racji bliskoÂści strefy przyfrontowej, w mieÂście powstaÂła radziecka komendantura wojskowa (w dzisiejszej siedzibie starostwa). Przez dwa miesiÂące Rosjanie byli jedynÂą wÂładzÂą w ÂŚwiebodzinie. Zal¹¿ki polskiej administracji pojawiÂły siĂŞ pod koniec marca 1945 r. Przez ponad rok w mieÂście panowaÂła dwuwÂładza. PeÂłniĂŞ wÂładzy Polacy przejĂŞli po rozwiÂązaniu komendantury 21 maja 1946 r. Do ÂŚwiebodzina zaczĂŞli napÂływaĂŚ repatrianci, g³ównie z kresĂłw wschodnich.

Dumni z rehabilitacji

Okres powojenny to przede wszystkim rozwĂłj gospodarki. UsadowiÂło siĂŞ tu wiele zakÂładĂłw z rozmaitych branÂż: metalurgicznej, drobiarskiej, meblarskiej, odzieÂżowej. Firmy te przetrwaÂły na wolnym rynku, choĂŚ dziÂś przeÂżywajÂą okresy zastoju. Smutnym wyjÂątkiem sÂą sÂłynne swego czasu 330-hektarowe sady owocowe, ktĂłre prawdopodobnie w najbliÂższych miesiÂącach czeka likwidacja. Ale dziĂŞki korzystnemu poÂłoÂżeniu miasta przy skrzyÂżowaniu drĂłg krajowych, chĂŞtnie lokujÂą siĂŞ tu zachodni inwestorzy. PowstajÂą nowe miejsca pracy. Z czego dziÂś dumni sÂą Âświebodzinianie? TydzieĂą temu ,,GL’’ przeprowadziÂła wÂśrĂłd mieszkaĂącĂłw sondaÂż uliczny (patrz str. 24). ZadaliÂśmy pytanie: z czego sÂłynie moje miasto? Bezapelacyjnym zwyciĂŞzcÂą okazaÂł siĂŞ Lubuski OÂśrodek RehabilitacyjnoOrtopedyczny. Co drugi - spoÂśrĂłd prawie 50 pytanych - wskazywaÂł na tĂŞ placĂłwkĂŞ jako chlubĂŞ miasta i regionu. Na kolejnych miejscach znalazÂły siĂŞ zabytki, walory turystyczne oraz... piĂŞkne kobiety. LORO to prĂŞÂżny oÂśrodek, do ktĂłrego na operacjĂŞ, leczenie i rekonwalescencjĂŞ narzÂądĂłw ruchu przyjeÂżdÂżajÂą pacjenci z caÂłej Polski. Niedawno otwarto tam nowy oddziaÂł neuroortopedii dzieciĂŞcej, niebawem mali pacjenci zacznÂą korzystaĂŚ z hipoterapii. W ub.r. ÂŚwiebodzin zostaÂł zaliczony przez Instytut BadaĂą nad GospodarkÂą RynkowÂą do grupy najatrakcyjniejszych Âśrednich miast w Polsce pod wzglĂŞdem inwestycyjnym. Tak trzymaĂŚ!

 

 

---

Czy historycy potrafiÂą liczyĂŚ? WyglÂąda na to, Âże potrafiÂą przyspieszyĂŚ upÂływ czasu. Bo skoro 67 lat temu w ÂŚwiebodzinie obchodzono 600-lecie, a tydzieĂą temu 700-lecie miasta, to znaczy Âże miasto starzeje siĂŞ szybciej niÂż wskazuje na to kalendarz.

 

W 1935 r. niemiecki wĂłwczas ÂŚwiebodzin hucznie obchodziÂł 600-lecie. Pretekstem byÂł 1335 r., data istotna z uwagi na to, Âże - jak podaje przedwojenny kronikarz miasta Max Hilscher - byÂł to poczÂątek niemieckiej historii miasta. DoszÂło bowiem do porozumieĂą miĂŞdzy krĂłlem Czech a Kazimierzem Wielkim, krĂłlem Polski, ktĂłry zrezygnowaÂł z roszczeĂą do ÂŚlÂąska. ÂŚwiebodzin byÂł wtedy miastem ÂślÂąskim, przejĂŞtym przez niemiecki rĂłd LuksemburgĂłw, wÂładajÂący w Czechach. Wtedy teÂż w ÂŚwiebodzinie zapanowaÂło niemieckie prawo.
Od 1935 r. nie zd¹¿y³y min¹Ì 34 lata, a ówczesne polskie ju¿ w³adze w 1969 r. zafundowa³y mieszkaùcom kolejny jubileusz, tym razem 650-lecia Œwiebodzina. Decyzja o obchodach zapad³a dwa lata wczeœniej na wspólnym posiedzeniu miejskiego komitetu PZPR i Miejskiej Rady Narodowej. Powodem rocznicy by³ rok 1319, kiedy to na zamku ulokowali siê pierwsi jego w³aœciciele i miasto zyska³o formalnego w³adcê.
Dwa lata temu obecne wÂładze ÂŚwiebodzina zaczĂŞÂły przymierzaĂŚ siĂŞ do kolejnej rocznicy. O dziwo - siedemsetnej. PrzyjĂŞto, Âże odpowiedniÂą datÂą bĂŞdzie 1302 r. Z tego roku pochodzi tzw. dokument Gniewomira, czyli akt przejĂŞcia w lenno dĂłbr w sÂąsiednim Lubinicku od zakonu CystersĂłw przez Bogusza Wezenborga. ÂŚwiadkiem tego aktu byÂł Gniewomir ze ÂŚwiebodzina i jest to pierwsza pisana wzmianka o mieÂście. OryginaÂł dokumentu wprawdzie ulegÂł zniszczeniu w czasie wojny, a o samym Gniewomirze wiadomo tyle, Âże... byÂł rycerzem i jeÂździÂł na koniu, okuty w zbrojĂŞ.

Wystarczy byĂŚ

Dobór rocznicowych dat jest wiêc historycznie trudny do podwa¿enia. ChoÌ trochê przypadkowy, by nie powiedzieÌ - tendencyjny. W dzia³aniu zgodnie z has³em ,,dajcie obchody, a rocznica siê znajdzie'', przodowa³ £agów. Obchodzi³ on jubileusz 600-lecia w 1927 r., a ich organizator Christian Obernitz uzasadni³ to faktem, i¿ w 1327 r. £agów musia³ ju¿ istnieÌ, wiêc niech ma rocznicê. Podobnie by³o z naci¹gan¹ rocznic¹ Œwiebodzina z 1935 r. - To czasy faszystowskie i wówczas panowa³a moda na narodowe uroczystoœci, nie szczêdzono na nie pieniêdzy - zauwa¿a dyrektor muzeum regionalnego w Œwiebodzinie Marek Nowacki. - Z anna³ów historii wyci¹gniêto wiêc datê 1335 r.
Zapotrzebowanie na rocznicĂŞ musiaÂło teÂż pojawiĂŚ siĂŞ w 1969 r. Jego ÂźrĂłdeÂł moÂżna doszukiwaĂŚ siĂŞ... w Azji PoÂłudniowo-Wschodniej, a ÂściÂślej - w Wietnamie. Bo chociaÂż Ăłwczesny jubileusz 650-lecia ÂŚwiebodzina to wydarzenie na wskroÂś lokalne, w programie jego obchodĂłw czytamy: ,,SpoÂłeczeĂąstwo nasze w dniach obchodĂłw pragnie przeciwstawiĂŚ siĂŞ agresywnej i zimnowojennej polityce StanĂłw Zjednoczonych, potĂŞpiajÂąc ich barbarzyĂąskÂą i brudnÂą wojnĂŞ w Wietnamie''. Rok 1319 r. nie byÂł wiĂŞc tu najwaÂżniejszy.
- Ale historycy siĂŞ tym nie przejmujÂą, bo im wiĂŞcej rocznic tym lepiej - zauwaÂża dyr. Nowacki. - KaÂżda z nich to przyczynek do dyskusji historycznej...

Medal Âładny ale trefny

Jak przyznaje M. Nowacki, tegoroczna rocznica z 1302 r. jest teÂż sztuczna. - To nie data powstania miasta, lecz pierwszej pisanej wzmianki - mĂłwi. - MoÂżna powiedzieĂŚ, Âże to potwierdzenie istnienia miasta.
Mimo to, w ferworze przygotowaĂą nie obeszÂło siĂŞ bez wpadki. - PopeÂłniono strasznÂą pomyÂłkĂŞ wybijajÂąc medal z napisem ,,700 lat praw miejskich'', podczas gdy prawa miejskie ÂŚwiebodzin uzyskaÂł dopiero w XV w. - mĂłwi regionalista prof. Jerzy Piotr Majchrzak. - Sam dostaÂłem taki medal i wprawdzie jest bardzo Âładny, lecz historycznie niewiarygodny.
W podobnej sytuacji jest w tym roku ÂŻagaĂą, ktĂłry teÂż obchodzi jubileusz. NawiÂązuje do daty 1202 r. czyli wydania dokumentu ÂświadczÂącego o odbywajÂącym siĂŞ w ratuszu procesie. - To dowĂłd na to, Âże miasto byÂło wĂłwczas zorganizowanym tworem - podkreÂśla dyrektor paÂłacu ÂżagaĂąskiego Adam Stawczyk.
Wiadomo jednak, ¿e ¯agaù ma du¿o wiêcej ni¿ 800 lat. Wedle legend miasto za³o¿y³a ju¿ w 700 roku ksiê¿niczka ¯aganna z rodu Kraka, córka Wandy. - Dlatego nie obchodzimy jubileuszu pod has³em 800-lecia lecz 800 lat ¯agania - ró¿nicuje A. Stawczyk. - Na wczeœniejsze istnienie miasta s¹ dowody niepotwierdzone. Najstarszym jest dokument datowany w 1202 r.
JeÂśli wiĂŞc przyszÂłe znaleziska archeologiczne przyniosÂą dowody z bardziej odlegÂłych dziejĂłw, byĂŚ moÂże jubileusz np. 1000-lecia ÂŻagania czeka nas za 15 lat...

Feta za burmistrza?

A moÂże juÂż za cztery lata, przy okazji kolejnych wyborĂłw samorzÂądowych? ZÂłoÂśliwi zauwaÂżajÂą, Âże obecny wysyp rocznic dziwnym trafem zbiega siĂŞ z poczÂątkiem wyborczej kampanii. A kaÂżda masowa impreza to okazja zaprezentowania dorobku urzĂŞdujÂących w mieÂście wÂładz.
Dlaczego znów zapanowa³a moda na obchody? - Nasze spo³eczeùstwo wci¹¿ jest w okresie przejœciowym i wiele obchodów odbywa siê si³¹ rozpêdu - mówi socjolog miasta z Uniwersytetu Zielonogórskiego Miros³aw Zdulski. - Szukanie okr¹g³ych rocznic to specyfika ma³ych i œrednich miast, bo tam trudniej jest przyci¹gn¹Ì inwestorów, zapromowaÌ siê, pozyskaÌ pieni¹dze. A temu powinny s³u¿yÌ jubileusze. Nie mog¹ ograniczaÌ siê do wypicia piwa na festynie i przemówienia burmistrza. Zdaniem socjologa, nawet jeœli sama rocznica dobrana jest pod potrzeby chwili, to jej obchody mog¹ przynieœÌ korzystny, integruj¹cy lokaln¹ spo³ecznoœÌ efekt. Ale jest warunek: musz¹ mieÌ wyraŸn¹ misjê, np. integracjê mieszkaùców, prezentacjê miasta, itp. - Oczywiœcie misj¹ mo¿e byÌ te¿ zareklamowanie osoby burmistrza przed wyborami, ale sens robienia takich obchodów pozostaje dyskusyjny - mówi M. Zdulski. - Mieszkaùcy zawsze powiedz¹, ¿e w³adze nie ³ataj¹ dróg, nie buduj¹ wodoci¹gów, a robi¹ festyn. Taki festyn jest potrzebny, bêdzie nawet przys³owiowym kwiatkiem do ko¿ucha, ale musi mu przyœwiecaÌ idea. Zanim w³adze zaczn¹ coœ organizowaÌ, musz¹ siê zastanowiÌ jakie to przyniesie korzyœci.

 

 

---

Z du¿¹ przyjemnoœci¹ chcia³bym Wam poleciÌ lekturê "Szkiców historycznych Powiatu Œwiebodziùskiego" autorstwa Marka Nowackiego, wydanych nak³adem Muzeum Regionalnego w Œwiebodzinie w sierpniu 2002 r. Myœlê ¿e najlepszym sposobem na odgadniêcie zamierzeù autora bêdzie pe³ne zacytowanie przedmowy zawartej w tym wydaniu, cytujê:

---

Zamieszczone w tym zbiorze szkice powsta³y w latach 1994-2002 i zosta³y pierwotnie opublikowane w "Gazecie Œwiebodziùskiej" (1994-1996) oraz "Œwiebodziùskiej Gazecie Powiatowej" (1996-2002). Specjalnie dla tego wydawnictwa przygotowano jedynie artyku³ o historii Lubrzy, opieraj¹c sie na nie drukowanej, obszernej pracy pracy z 1999 roku. Up³yw czasu i wymogi opracowania spowodowa³y ponowne zredagowanie wiêkszoœci tekstów, po to m. in. by ujednoliciÌ pisowniê, terminologiê i datowanie oraz uzupe³niÌ i zaktualizowaÌ odsy³acze do literatury. Przy okazji usuniêto zbêdne powtórzenia, poprawiono b³êdy i uchybienia oraz liczne pomy³ki drukarskie.

Uk³ad szkiców porz¹dkuje je wed³ug kryterium merytorycznego i chronologicznego. W peirwszej czêœci znalaz³y siê artyku³y o historii Œwiebodzina, czêsto równie¿ prezentowanej w szerszym kontekœcie historii lokalnej. CzêœÌ druga w zasadzie dotyczy historycznych losów okolic miasta, ale teksty pocz¹tkowe daj¹ tak¿e ogólny zarys dziejów ca³ego, obecnego obszaru œwiebodziùskiego. Po nich dopiero nastêpuj¹, u³o¿one czêœciowo alfabetycznie, szkice z historii 12 wiosek tego terytorium. Uzupe³nieniem ca³oœci jest przegl¹dowy tekst W. Zarzyckiego, w wersji z 2000 roku, o dziejach kolei na terenie powiatu œwiebodziùskiego.

Po wybranych 36 tekstach zamieszczono wykaz cytowanej literatury, ³¹czny indeks osób i nazw geograficznych oraz spis ilustracji. W wyborze literatury i odsy³aczach zastosowano maksymalnie skrócony zapis, podaj¹c w drugim przypadku tylko autora i datê wydania pracy lub jej skrót, a pomijaj¹c szczegó³owe przywo³ywanie stron. Taka redakcja, ze wzglêdu na popularny charakter pracy, umo¿liwia jednak wskazanie podstawowej literatury i nie stoi na przeszkodzie dalszych, w³asnych poszukiwaù Czytaj¹cego. Rozbudowano indeksy, s¹dz¹c ¿e do publikacji siêgaÌ bêd¹ osoby zainteresowane konkretnym faktem, postaci¹ lub miejscem. Ilustracje, choÌ w zasadzie urozmaicaj¹ tekst, daj¹ czêsto materia³ nowy lub ma³o znany. Podobnie mapka, umieszczona na pocz¹tku, ma ogólnie orientowaÌ Czytelnika w topografii omawianego terenu.

Zamiarem piszÂącego byÂło przybliÂżenie historii lokalnej i regionalnej szerszemu krĂŞgowi osĂłb, niekoniecznie o przygotowaniu historycznym czy ogĂłlnie humanistycznym. Wszyscy Âżyjemy w jakimÂś kontekÂście lokalnym i ma on niewÂątpliwie wpÂływ na nasze Âżycie codzienne. JeÂśli to opracowanie choĂŚby w czĂŞÂści uÂłatwi odbiĂłr i rozumienie jego aspektu historycznego, to juÂż speÂłni ono swoje zadanie.

 

Spis treÂści:

 

CzêœÌ I. Œwiebodzin
Historyczne poczÂątki miasta
Najstarszy dokument dotyczÂący ÂŚwiebodzina
Gniewomir ze ÂŚwiebodzina
Nazwa ÂŚwiebodzina
Zamek w ÂŚwiebodzinie
Maksymilian von Knobelsdorff ze ÂŚwiebodzina - fundator wizerunku miasta z koĂąca XVI wieku
ÂŚwiebodziĂąskie piwo
ÂŚwiebodziĂąskie epizody historii europejskiej
Kat w ÂŚwiebodzinie
"Polowania" na czarownice ze ÂŚwiebodzina
Polacy i ich potomkowie w dawnym ÂŚwiebodzinie
ÂŻydzi w historii ÂŚwiebodzina
ÂŚwiebodziĂąska masoneria
PieniÂądz wÂłasny ÂŚwiebodzina i okolic
Rimplerowie - rodzina ÂświebodziĂąskich fabrykantĂłw

CzêœÌ II. Okolice Œwiebodzina
Pogranicze polsko-niemieckie w okolicy ÂŚwiebodzina
Zaginione osady obszaru ÂświebodziĂąskiego
Wydzielenie enklawy ÂŚwiebodzina w koĂącu XV wieku
Bunt ks. Jana i rzÂądy jagielloĂąskie w ÂŚwiebodzinie
Dobra trzebnickie na obszarze ÂświebodziĂąskim
Templariusze - poprzednicy Âłagowskich joannitĂłw
WĂŞgiel brunatny z okolic ÂŚwiebodzina
PoczÂątki ÂŁagowa
Szkic do historii Lubrzy
Nazwa SzczaĂąca
Koniec rodu von Stentzsch ze SzczaĂąca
"Miejska" historia Borowa
KrĂŞcko - wieÂś wielkopolska
NiedÂźwiedÂź - 600 lat historii
Ojerzyce - stara w³asnoœÌ rycerska
Opalewo - posiad³oœÌ klasztoru paradyskich
Tradycje historyczne Rakowa
Schlichtingowie w Rzeczycy
Smardzewo - trwaÂła ostoja protestantyzmu
Staropole - wioska na granicy z BrandenburgiÂą

Aneks
WÂłodzimierz Zarzycki - 130 lat kolei w ÂŚwiebodzinie

Literatura
Indeks
Spis ilustracji

---

Kulminacyjnym punktem galowego koncertu z okazji jubileuszu ÂŚwiebodzina bĂŞdzie Âświatowa prapremiera ,,Suibusium Felix’’ (,,ÂŚwiebodzin szczĂŞÂśliwy’’) na dwoje skrzypiec i orkiestrĂŞ smyczkowÂą.

Tego weekendu V MiĂŞdzynarodowy Letni Festiwal Muzyki Kameralnej Lubuska Camerata bĂŞdzie goÂściÂł w ÂŚwiebodzinie, Kostrzynie, ÂŁagowie, Cybince i ÂŻarach. SzczegĂłlnie uroczyÂście zapowiada siĂŞ dzisiejszy wieczĂłr w ÂŚwiebodzinie z prawykonaniem ,,Suibusium Felix’’. TrwajÂący 700 sekund utwĂłr – dzieÂło Aleksandra Lasonia – zostaÂł napisany przez jednego z najznakomitszych polskich kompozytorĂłw specjalnie na obchody 700-lecia miasta. Autor bĂŞdzie obecny na koncercie, ktĂłry rozpocznie siĂŞ o godz. 20.00 w koÂściele p.w. Matki BoÂżej KrĂłlowej Polski. W koncercie wystÂąpiÂą: wywodzÂący siĂŞ ze ÂŚwiebodzina znakomity skrzypek, laureat wielu ogĂłlnopolskich i miĂŞdzynarodowych konkursĂłw, JarosÂław ÂŻoÂłnierczyk oraz Mariusz Monczak (skrzypce) i Krzysztof LasoĂą (skrzypce), a takÂże Lubuska Sinfonietta. OprĂłcz muzyki dla ÂŚwiebodzina w programie znajdÂą siĂŞ utwory J. S. Bacha, A. Vivaldiego, W. A. Mozarta i P. Czajkowskiego.

...

 

 

Muzeum Regionalne w ÂŚwiebodzinie
8 listopada 2002
Program konferencji naukowej pt.: "ÂŚWIEBODZIN - 700 LAT HISTORII"

Muzeum Regionalne w ÂŚwiebodzinie w ramach obchodzonego w roku 2002 jubileuszu 700 lecia naszego miasta, zorganizowaÂło w dniu 15 listopada 2002 r. w Ratuszu Miejskim konferencjĂŞ naukowÂą pt.: "ÂŚWIEBODZIN - 700 LAT HISTORII">.

---

Rozmowa z prof. Marianem Ptakiem z Uniwersytetu WrocÂławskiego

- ByÂł pan uczestnikiem piÂątkowej konferencji naukowej na temat 700-letnich dziejĂłw miasta. Zaj¹³ siĂŞ pan zagadnieniami ustrojowo–prawnymi. Jak w tamtych czasach ksztaÂłtowaÂły siĂŞ organa administracji.

- Pierwsza wzmianka ÂźrĂłdÂłowa stwierdzajÂąca, Âże ÂŚwiebodzin byÂł miastem pochodzi z roku 1319. W tym czasie wokó³ koncentrowaÂły siĂŞ wsie, a po³¹czenie ich z miastem okreÂśla siĂŞ mianem weichbildu. Czyli Ziemi ÂŚwiebodziĂąskiej. JuÂż wtedy musiaÂły wystĂŞpowaĂŚ organa pozwalajÂące mu funkcjonowaĂŚ, a wiĂŞc rada miejska z burmistrzem na czele. PóŸniej ksztaÂłtowaÂły siĂŞ inne urzĂŞdy – podatkowe, sĂŞdziego miejskiego, pisarza, komornika, zarzÂądcy wiĂŞzienia. RĂłwnoczeÂśnie funkcjonowaÂł samorzÂąd ziemski z sejmikiem okrĂŞgowym i odpowiednio urzĂŞdami ziemskimi, jak poborca podatkowy, pisarz itd. Miasto miaÂło swĂłj samorzÂąd, region – swĂłj.

- Co przyniosÂły kolejne wieki? Czy mieszkaĂący mogli zasiadaĂŚ w radzie i sejmiku?

- Muszê dodaÌ, ¿e obok istniej¹cych form samorz¹du funkcjonowa³ starosta (z siedzib¹ na zamku) jako przedstawiciel w³adzy ksi¹¿êcej. Ogranicza³ samorz¹d, bo to on decydowa³ o sk³adzie rady miejskiej i wyborze burmistrza. Tak by³o do roku 1561, kiedy to zgodnie z królewskim przywilejem dla wszystkich miast w Ksiêstwie G³ogowskim nasta³o prawo wolnego, nieograniczonego wyboru. Ten moment to wa¿ny etap w rozwoju samorz¹dnoœci. Oczywiœcie, mieszkaùcy uczestniczyli w radzie, ale nie w dzisiejszym znaczeniu. Liczy³y siê stany uprzywilejowane, w przypadku Œwiebodzina zw³aszcza kupcy.

- Czy doÂświadczenia z przeszÂłoÂści ÂŚwiebodzina majÂą ogĂłlniejsze znaczenie?

- Nie byÂło to miasto, ktĂłre mogÂłoby stanowiĂŚ wzĂłr, tak jak WrocÂław, ÂŚroda ÂŚlÂąska, czy GÂłogĂłw. Jednak dla tego regionu historyczne dokonania sÂą istotne.

- Warto zatem siĂŞgaĂŚ do przeszÂłoÂści uczÂąc siĂŞ demokracji?

- Jak najbardziej. Mechanizmy samorz¹dowe kszta³towa³y siê w wiekach: XIV, XV, XVI, natomiast w wieku XIX formowa³y siê idee konstytucjonalizmu europejskiego. SiêgaÌ do historii nale¿y po to, co przystaje do dnia dzisiejszego, ze œwiadomoœci¹, i¿ wtedy by³a inna rzeczywistoœÌ.

- DziĂŞkujĂŞ.