ÂŚwiebodziĂąskie lecznictwo

Do ÂŚwiebodzina przyjechaliÂśmy transportem z Wilna w poÂłowie lipca 1945 roku. Ojciec mĂłj, lekarz chorĂłb wewnĂŞtrznych, absolwent WydziaÂłu Lekarskiego Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie, zamieszkaÂł wraz z rodzinÂą w domu przy ul ÂŁÂąki Zamkowe (obecnie 10). JuÂż nastĂŞpnego dnia po przybyciu zgÂłosiÂł siĂŞ do wÂładz miasta w celu zatrudnienia w swoim zawodzie. ZostaÂł zatrudniony w Szpitalu Powiatowym w ÂŚwiebodzinie, ktĂłrego dyrektorem zostaÂł mianowany dr med. Aleksander Skrzypek, chirurg, przybyÂły z rodzinÂą ze Lwowa.

Zamieszka³ w willi przy ul. M³yùskiej, oddalonej od Szpitala o ok. 200 m. Dom ten by³, jakby ju¿ tradycyjnie, zamieszkiwany przez kolejnych dyrektorów œwiebodziùskiego Szpitala. W mieszkaniu przy ul. £¹ki Zamkowe 3 ojciec urz¹dzi³ gabinet lekarski. Rozk³ad pomieszczeù by³ tak dogodny, ¿e mo¿na by³o urz¹dziÌ poczekalniê z wejœciem do gabinetu nie koliduj¹c z pomieszczeniami prywatnymi. W gabinecie tym ojciec przyjmowa³ pacjentów na tzw. ubezpieczalniê, ale te¿ prowadzi³ prywatn¹ praktykê lekarsk¹. Wizyty domowe u pacjentów ob³o¿nie chorych odbywa³y siê przy wykorzystaniu œrodka transportu jakim by³a jedna z dwóch œwiebodziùskich taksówek. By³ to stary Opel ciemnozielonego koloru, którego w³aœcicielem i kierowc¹ by³ pan Fabian Jokiel. Jeszcze parê miesiêcy temu spotka³em pana Jokla na zakupach w centrum miasta. Znacznie, znacznie póŸniej œwiebodziùska s³u¿ba zdrowia otrzyma³a s³u¿bowy samochód osobowy. By³a to granatowa Skoda z emblematem s³u¿by zdrowia na drzwiach. Kierowc¹ tego samochodu by³ pan Urzêdowski (imienia nie pamiêtam).

NajbliÂższymi kolegami ojca po fachu byli dr BronisÂław Kalinowski (rentgenolog) i dr Wiera KozÂłowska (pediatra). Dr Kalinowski, ktĂłrego ojciec pieszczotliwie nazywaÂł BroĂąciem, przez jakiÂś czas peÂłniÂł funkcjĂŞ lekarza szkolnego Liceum OgĂłlnoksztaÂłcÂącego. Ojciec, jakby rĂłwnolegle, teÂż byÂł lekarzem szkolnym ale w Technikum Mechanicznym w ÂŚwiebodzinie. Chorych uczniĂłw przyjmowaÂł w swoim prywatnym gabinecie.

Pierwsz¹ przychodniê lecznictwa otwartego uruchomiono w budynku przy ul. ¯ymierskiego, róg Marynarskiej. Jest to wolnostoj¹cy, jednopiêtrowy obiekt z czerwonej ceg³y. Do dziœ budynek ten pozostaje w niezmienionej formie, lecz s³u¿y wy³¹cznie do celów mieszkalnych. PóŸniej Przychodniê przeniesiono do budynku na terenie szpitala, a ostatecznie do nowowybudowanego obiektu przy ul. Matejki.

W pierwszych latach po wojnie istnia³o stanowisko Lekarza Powiatowego, inaczej szefa s³u¿by zdrowia na obszar powiatu. Funkcjê tê pe³ni³ dr Mieczys³aw Skowron. Dr Skowron, z którym ojciec trochê siê przyjaŸni³, by³ nierzadko goœciem w naszym domu. Zapamiêta³em jego postaÌ: œredniego wzrostu brunet o smag³ej cerze, nosz¹cy krótkie w¹sy. Chodzi³ w spodniach tzw. bryczesach, butach z cholewami, zwanymi oficerkami i krótkiej kurtce zwanej kanadyjk¹. W Œwiebodzinie zamieszkiwa³ przy ul. Wa³owej. Dziœ mieœci siê tam Wydzia³ Ksi¹g Wieczystych S¹du Rejonowego. Dr Skowron by³ doœÌ tajemnicz¹ postaci¹... i pozosta³ ni¹ do dziœ. By³ to rok chyba 1948, kiedy Œwiebodzin obieg³a sensacyjna wiadomoœÌ: Skowron aresztowany. Có¿ siê okaza³o? Kobieta poszukuj¹ca swojego mê¿a lekarza o nazwisku Mieczys³aw Skowron dotar³a do tutejszego Skowrona i stwierdzi³a, ¿e jest to oszust podszywaj¹cy siê pod nazwisko jej mê¿a. Po paru dniach Skwron wyszed³ na wolnoœÌ, no i wtedy okaza³o siê, ¿e jego dyplom lekarski wcale nie zagin¹³, a Skowron to lekarz medycyny o nazwisku Mieczys³aw Odrow¹¿ - Ma³uja. Dlaczego podszywa³ siê pod cudze nazwisko? To nie koniec historii doktora Ma³uji. Po kilku miesi¹cach nowa sensacja. Doktor Ma³uja nie ¿yje. Zosta³ zastrzelony na drodze miêdzy Sk¹pem a Rokietnic¹. Zgin¹³ w swoim samochodzie, starej DKW, o drewnianej karoserii, zabity strza³em z karabinu przez wartownika pilnuj¹cego leœnych magazynów jednostki wojskowej w Ciborzu. By³a to zima, widocznoœÌ s³aba. W samochodzie by³a jeszcze jedna osoba, kobieta. To od niej wiemy co siê sta³o. Do dziœ nie wiadomo, czy by³ to nieszczêœliwy wypadek, czy starannie zaplanowana akcja. W czasie wizyt u moich rodziców, jeszcze jako Skowron, dawa³ do zrozumienia, ¿e jest w posiadaniu jakiejœ ponurej tajemnicy... Ju¿ po œmierci dr Ma³uji powstawa³y ró¿ne domys³y i plotki na jego temat. Najprawdopodobniej by³ przedwojennym lekarzem wojskowym, a byÌ mo¿e te¿ nielicznym, ocala³ym œwiadkiem zbrodni katyùskiej.

Powracaj¹c do wczesnych lat powojennych... Ojciec by³ jednym z nielicznych szczêœliwców posiadaj¹cych telefon. By³ to aparat z korbk¹ z boku, któr¹ krêc¹c ³¹czy³o siê z central¹ a nastêpnie z ¿¹danym numerem. Nie up³ynê³o du¿o czasu, a ojciec zrezygnowa³ z posiadania tego urz¹dzenia. Sprawa by³a prosta: nocne wezwania do umieraj¹cych kobiet okazywa³y siê atakami histerii po ma³¿eùskich k³ótniach mocno podlanych alkoholem. Instytucja pogotowia ratunkowego i powszechnej dostêpnoœci do telefonu nie istnia³y. Do koùca ¿ycia nie mia³ telefonu. Pierwsze pogotowie ratunkowe mieœci³o siê w niewielkim budyneczku przy ul. S³owackiego, ale to ju¿ znacznie póŸniej.

Wspominaj¹c wczeœniej o medycynie szkolnej warto wspomnieÌ o instytucji higienistki szkolnej. Chodz¹c do podstawówki, przypominam sobie jak w trakcie lekcji do klasy wchodzi³a pani w bia³ym fartuchu i ogl¹da³a wszystkim dzieciom g³owy, rêce tak¿e uszy. Wszawica i œwierzb w tych czasach by³y zjawiskiem doœÌ powszechnym. Z moich szkolnych higienistek zapamiêta³em pani¹ Podczask¹, siostrê dr WieryKoz³owskiej. W powojennym Œwiebodzinie by³y dwa szpitale: ten, który dziœ znamy przy ul. M³yùskiej i ten drugi - wojskowy szpital armii sowieckiej przy ul. Zamkowej 1. Kiedy sowiecki garnizon opuœci³ Œwiebodzin, obiekt przekazano polskim w³adzom z przeznaczeniem na zak³ad rehabilitacyjny dla dzieci kalekich -g³ównie ofiar wojny. Pamiêtani jak te biedne dzieci prowadzone by³y parami przez zakonnice ulicami naszego miasta. Widok by³ przykry. Na pocz¹tku lat 50-tych do oœrodka tego delegowany zosta³ z Poznania, na jakiœ czas, uczeù prof. Degi, dr med. Lech Wierusz. Mia³ tu byÌ jakiœ czas, by zak³ad ustawiÌ medycznie ... zosta³ na zawsze. W tym miejscu muszê zakoùczyÌ ten w¹tek, bo nie mam ani wiedzy ani kwalifikacji, by oceniaÌ wielk¹ osobowoœÌ i wielk¹ pracê jak¹ dr Wierusz w³o¿y³ w ten prowincjonalny wówczas zak³ad, z którego w latach 70. powsta³ Lubuski Oœrodek Rehabilitacyjne - Ortopedyczny na mierê europejsk¹. Odwiedza³y go takie s³awy jak dr Uher z Jaùskich £aŸni, prof. Cotrell z Berg Plagê we Francji, czy te¿ lekarz in¿ynier Harrington ze Stanów Zjednoczonych. Doktora Wierusza zna³em osobiœcie. Erudyta, meloman, smakosz, orygina³. Mia³em zaszczyt w jego towarzystwie wychyliÌ niejedn¹ lampkê markowego trunku.

Wspominaj¹c dawne lata nie sposób pomin¹Ì œwiebodziùskich dentystów. W latach powojennych mieliœmy ich dwóch: Henryk Starosta (gabinet przy ul. Pi³sudskiego - wtedy Stalina), w kamienicy tu¿ za wejœciem na targowisko i Bernard Malicki z gabinetem przy pl. Jana Paw³a II nad obecnym BG¯. Przez krótki czas rodzice moi przyjaŸnili siê z paùstwem Starostwem. Bywali u siebie z okazji imienin, itp. Niestety, chyba przez pomy³kê, pan Starosta wypi³ z butelki po piwie, formalinê. Zmar³ w mêczarniach.

Z prawej Jan BaczaĂąski

Po latach wyjaÂśniÂła siĂŞ sprawa dlaczego ci dentyÂści mieli szyldy ZAKÂŁAD DENTYSTYCZNY. ÂŻaden z nich nie byÂł lekarzem stomatologiem. Malicki byÂł technikiem dentystycznym a Starosta pomocnikiem u dentysty.

Dla mieszkaùców naszego powiatu najwa¿niejsz¹ placówk¹ lecznicz¹, rzecz jasna, by³ szpital powiatowy. Po przedwczesnej œmierci doktora Aleksandra Skrzypka funkcjê dyrektora, jak zapamiêta³em, pe³nili dr Ma³ek, dr Waliszewski, dr Zimowski, a póŸniej dr Zdzis³aw Drozdowski - chirurg. Funkcjê tê dr Drozdowski pe³ni³ z powodzeniem przez d³ugie lata. Do dziœ mieszka w Œwiebodzinie i cieszy siê dobrym zdrowiem. Ojciec mój Jan Baczaùski pe³ni³ funkcjê ordynatora oddzia³u wewnêtrznego, mêskiego, ale te¿ przez krótki okres czasu sprawowa³ funkcjê pe³ni¹cego obowi¹zki dyrektora szpitala. Na pocz¹tku lat 60-tych ojciec odszed³ ze szpitala i przeszed³ do lecznictwa otwartego prowadz¹c poradniê medycyny pracy, a tak¿e wspólnie z dr Barbar¹ Spiller poradniê dermatologiczn¹. Po przejœciu dr Lecha Wiersza na emeryturê, dyrektorem LORO zosta³ jego najbli¿szy wspó³pracownik dr Antoni Kotwicki. Po jego tragicznej œmierci (wypadek samochodowy) funkcjê dyrektora LORO objê³a ¿ona dr Wanda Kotwicka.

Warto wspomnieÌ o nieistniej¹cej ju¿ dziœ wydzielonej placówce leczniczej jak¹ by³a przychodnia przeciwgruŸlicza. Jej wieloletnim kierownikiem by³ Zastêpca ds. Lecznictwa Zespo³u Opieki Zdrowotnej, lekarz ftyzjatra (specjalista od diagnozowania i leczenia gruŸlicy) Stefan Jerzy Ilczyszyùski, z którym do dziœ ³¹cz¹ mnie bliskie kontakty towarzyskie. Mieszka w Prze³azach, wêdkuje, zbiera grzyby i zachowuje doskona³¹ formê fizyczn¹ chocia¿ 70 lat ukoùczy³ parê lat temu.

Z pionierów lecznictwa w Œwiebodzinie niewielu pozosta³o tu a¿ do koùca. Jeœli siê nie mylê na naszym cmentarzu znajdujê siê groby dr Aleksandra Skrzypka, Jana Baczaùskiego, Lecha Wierusza, dr Antoniego Kotwickiego, dr Genowefy Ab³a¿ej. Dr Kalinowski wyjecha³ do Kielc, dr Waliszewski do Zielonej Góry, dr Adam Soska do Poznania. Parê lat temu nasze miasto opuœci³ znakomity chirurg dr Stanis³aw Jurkiewicz. Lekarze z tamtych lat byli ludŸmi oddanymi swojemu zawodowi i pos³annictwu. Nie mieli luksusowych samochodów ani te¿ wspania³ych willi. Dr Wierusz ca³e swe ¿ycie mieszka³ w s³u¿bowym mieszkaniu przy pl. Browarnianym, a jeŸdzi³ wys³u¿onym samochodem marki Warszawa. Budynek z ¿ó³tej ceg³y na rogu ulicy Studenckiej i S³owackiego nazywano lekarskim, bo mieszkali tam lekarze: dr Drewek, Adam Soska, Krebski, Bartkowiak.

Koùcz¹c ten krótki materia³ wspomnieniowy, proszê o wyrozumia³oœÌ, jeœli coœ pokrêci³em, ale opiera³em siê wy³¹cznie na mojej pamiêci. Uwa¿am, ¿e cennym Ÿród³em informacji mog¹ byÌ mieszkaj¹cy do dzisiaj w Œwiebodzinie lub w okolicach Œwiebodzina lekarze tacy jak: dr Drozdowski, dr Roman Spiller, dr Wanda Kotwicka, dr Stefan Jerzy Ilczyszyùski (Prze³azy).