www.schwiebus.pl

:: ¦wiebodzin w czasowym zarz±dzie Brandenburgii (1686-1694)
Artyku³ dodany przez: schwiebu (2006-09-06 22:04:44)


¦wiebodzin w czasowym zarz±dzie Brandenburgii (1686-1694)




¦wiebodziñska Gazeta Powiatowa
Wydanie Nr 07-08 [175-176] lipiec-sierpieñ 2006 r.

Po ¶mierci ostatniego Piasta - ksiêcia legnickiego Jerzego Wilhelma (1675), elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm I (zwany Wielkim Elektorem), powo³uj±c siê na prawa spadkowe Hohenzollernów, wysun±³ roszczenia do Legnicy, Brzegu oraz Karniowa. Doradcy cesarza austriackiego uznali jednak, ¿e ¿±dania brandenburskie s± nieuzasadnione, bowiem uk³ad o prze¿ycie z roku 1545 miêdzy ksiêciem legnickim Fryderykiem a elektorem Joachimem zosta³ uniewa¿niony przez zjazd stanów ¶l±skich. Dopiero sytuacja miêdzynarodowa w 1686 roku spowodowa³a, ¿e mo¿liwy sta³ siê kompromis. W zamian za rezygnacjê Wielkiego Elektora z jego roszczeñ do ksiêstw ¶l±skich, cesarz Leopold I odda³ Brandenburgii okrêg ¶wiebodziñski (tekst I). Dziêki temu ustêpstwu zyskiwa³ sprzymierzeñca przeciw Francji, a jednocze¶nie zaspokaja³, ci±g³e ponawiane, pretensje brandenburskie do ¦l±ska. Jednocze¶nie z synem elektora, Fryderykiem III, cesarz zawar³ tajne porozumienie o zwrocie okrêgu ¶wiebodziñskiego w zamian za poparcie w d±¿eniach Hohenzollerna do korony królewskiej (tekst II). Rokowania w tej sprawie zakoñczono podpisaniem uk³adu (20 grudnia 1694 r.), a w miesi±c pó¼niej ¦wiebodzin wróci³ pod panowanie Austrii (tekst III).

I. Jego Najprze¶wietniejszy Cesarski Majestat ceduje i przekazuje Jego Elektorskiej Mo¶ci Ksiêciu Brandenburgii, Jego spadkobiercom i potomkom w linii mêskiej, margrabiom brandenburskim itd. tak zwany Powiat ¦wiebodziñski na ¦l±sku ze wszystkimi apertynencjami[1] i przynale¿no¶ciami ziemskimi, mieszkañcami, miastami, wioskami, osadami, dochodami, lasami z prawem do wyrêbu, wodami z prawem do po³owów, prawami i przywilejami i jakie one jeszcze nazwy nosz±, niczego nie wy³±czaj±c, które Jego Cesarska Mo¶æ mia³a dotychczas w posiadaniu i u¿ytkowaniu, a mianowicie jako czeskie lenno[2] w linii mêskiej, ale nie inaczej ni¿ jak Jego Elektorska Mo¶æ Marchiê Brandenbursk± i inne kraje od Jego Cesarskiej Mo¶ci w lenno[3] otrzyma³a... Choæ, jak ju¿ ostatnio postanowiono, Jego Elektorska Mo¶æ mieæ bêdzie supremacjê[4] terytorialn± we wspomnianym Powiecie ¦wiebodziñskim, to jednak pilnie zosta³o uwarunkowane, ¿e Jego Elektorska Mo¶æ oraz Jego potomkowie nie mog± w nim budowaæ ¿adnych twierdz, ani nie s± uprawnieni do umacniania jakichkolwiek miejscowo¶ci, oraz ¿e stan i swoboda praktyk religijnych religii katolickiej oraz wyznania augsburskiego nie zostan± naruszone, a w szczególno¶ci w nim mieszkaj±cy duchowni, jakiego stanu i godno¶ci by nie byli, pozostan± przy swoich prawach i posiadaniu, i w ten sam sposób zostanie w³asnym i innym wyznawcom zapewniona ochrona i bezpieczeñstwo... [...]
Dzia³o siê w Kölln nad Sprew±[5] 7 maja 1686 roku.

Hans Heinrich Fridag,
Freiherr[6] zu Gödens (L.S.)[7]

Joachim Ernst von Grumbkow (L.S.)
Franz von Meinders (L.S.)
Paul von Fuchs (L.S.)
Johann Friedrich von hertz (L.S.)



15 krajcarów z 1687 roku - rewers

II. My Fryderyk, nastêpca Elektora Brandenburskiego, potwierdzamy i o¶wiadczamy niniejszym:
po tym jak Cesarski Majestat w wyniku nowo zawartego przymierza, na nasze usilne starania i pro¶by, po³o¿ony w Ksiêstwie G³ogowskim Powiat ¦wiebodziñski w ³aski naszego Pana Ojca Elektora Brandenburskiego jako lenno[3] naj³askawiej przekaza³, zobowi±zujemy siê wbrew temu, moc± tego naszego rewersu, daæ równie¿ Cesarskiemu Majestatowi tym samym pe³niê w³adzy i moc, ¿e ten, w³a¶nie wymieniony, przekazany Powiat ¦wiebodziñski, po naszego Pana Ojca, da³by Bóg, najpó¼niejszej ¶mierci, bez naszego w przysz³o¶ci sprzeciwu znowu w posiadanie we¼mie i [do Cesarstwa] przy³±czy.
Jednak po rzeczywistym powrocie [powiatu] Cesarski Majestat, zgodnie z nam dokonan± naj³askawsz± obietnic±, która powinna byæ dotrzymana, albo odst±pi nam terytoria Newerstadt i Gimborn w ksiêstwie Schwarzenberg, albo, zamiast tego, 100 000 talarów Rzeszy gotówk±, w ci±gu roku i jednego dnia odprowadziæ poleci. Ponadto miêdzy Cesarskim Majestatem a naszym ³askawym Panem Ojcem, wy¿ej wymienionemu i zawartemu porozumieniu (które my niniejszym uznajemy i na sta³e potwierdzamy), jak równie¿ w nim zawart± pe³n± rezygnacjê ze wszystkich, przez naszego ³askawego Pana Ojca, postawionych, [ale] jednak nigdy nie istniej±cych pretensji, swoje niez³omne potwierdzenie [dajemy].
Uk³ad zawarto w Poczdamie 28 lutego/10 marca[8] w 1686 roku.
To, ¿e my, stale wy¿ej wspomniane przy³±czenie i powrót Powiatu ¦wiebodziñskiego, przymierze i rezygnacjê w ca³o¶ci uznajemy, zostaje naszym w³asnorêcznym pismem, podpisem i pieczêci± potwierdzone.
Data jak wy¿ej.

(L.S.)[7] Fryderyk, nastêpca Elektora Brandenburskiego



15 krajcarów z 1687 roku - awers

III. Po tym jak Rzymsko-Cesarski, równie¿ na Wêgrzech i w Czechach, Królewski Majestat przypomnia³ Jego Elektorskiej Mo¶ci [Ksiêciu] Brandenburgii, w zwi±zku ze zwrotem Powiatu ¦wiebodziñskiego, który moc± wiadomego rewersu by³ przez niego obiecany, a Jego Elektorska Mo¶æ równie¿ ku temu sw± wolê wyrazi³a, zosta³o miêdzy, przez obie strony upe³nomocnionymi a ni¿ej wymienionymi, ministrami i radcami omówione i uzgodnione, ¿e w dniu 31 grudnia 1694/10 stycznia 1695[8] [roku], przy spe³nieniu ustalonych i przez Jego Cesarski Majestat naj³askawiej aprobowanych rekompensat, wspomniany Powiat ¦wiebodziñski, w takim samym stanie jak w roku 1686, kiedy Jego ¶w. pamiêci Panu Ojcu Elektorskiej Mo¶ci by³ przekazany, zostanie Jego Cesarskiej Mo¶ci zwrócony, [a] stany i poddani ze swoich obowi±zków zwolnieni; i w tym celu powo³ane bêd± specjalne komisje; równie¿ wszystkie w swych rêkach posiadane cesje[9] i korespondencja, dotycz±ce tego powiatu zostan± zdane, jak równie¿ nale¿no¶ci naliczane od zbli¿aj±cego siê kwarta³u po ¶w. £ucji[10] i ¶ci±gane bêd± na rzecz Jego Cesarskiego Majestatu. Co siê tyczy uprzednio wydanych orzeczeñ s±dowych i udzielonych dymisji, to zachowuj± one moc prawn±, a sprawy nie zakoñczone zostan± jak przedtem przed w³a¶ciwym sêdzi± i przez kompetentny s±d rozpatrzone i wobec ka¿dego stosowane bêdzie bezstronne prawo; a poniewa¿ Jego Elektorska Mo¶æ w nastêpstwie tego ¿adnej czê¶ci wymienionego Powiatu ¦wiebodziñskiego nie bêdzie posiadaæ, to zechce, tak on jak i jego sukcesorzy, panowie bracia i kuzyni, równie¿ dotychczasowego tytu³u „von Schwiebus” zrzec siê i ju¿ go wiêcej nie u¿ywaæ.
W zamian za to Jego Cesarski Majestat obiecuje, ¿e On Jego Elektorskiej Mo¶ci i jego nastêpcom tytu³ „ksiêcia w Prusach” przez wszystkie swoje kancelarie (jednak¿e bez uszczerbku prawnego dla chwalebnego Niemieckiego Zakonu[11]) natychmiast nadaæ poleci...
Dzia³o siê i dano w Kölln nad Sprew±[5] 10/20 grudnia[8] 1694 roku.

(L.S.)[7] N. G. v. Kolovrath
(L.S.) Franz von Meinders
(L.S.) Paul von Fuchs
(L.S.) E. Danckelmann


¬ród³o: H. Bahr, Quellen zur brandenburgisch-preusischen Geschichte, Dritter Band, Leipzig 1920, s. 126-129; t³umaczenie W³odzimierz Zarzycki

[1] Tj. czê¶ciami sk³adowymi
[2] ¦l±sk cieszy³ siê znaczn± autonomi± w ramach Królestwa Czech, a jego zale¿no¶æ od tego pañstwa oparta by³a na zasadach lennych; w³adcy habsburscy jako królowie czescy i najwy¿si ksi±¿êta ¶l±scy nie mieli automatycznych praw dziedzicznych w tej prowincji
[3] Poniewa¿ obowi±zywa³a zasada niepodzielno¶ci terytoriów ¶l±skich w ramach Korony Czeskiej, cesarz nie móg³ przekazaæ pe³nych praw w³asno¶ci do okrêgu ¦wiebodziñskiego, a jedynie oddaæ ten powiat w lenno
[4] Tj. zwierzchno¶æ
[5] Kölln nad Sprew± - obecnie czê¶æ Berlina
[6] Freiherr („wolny pan”) - najni¿szy tytu³ w¶ród stanu panów (najwy¿szego szczebla w niemieckiej hierarchii szlacheckiej); zwi±zany pocz±tkowo z posiadaniem pañstwa (lenna) i u¿ywany równolegle z innymi tytu³ami (hrabia, ksi±¿ê); od 2 po³. XVII w. stosowany jako odpowiednik polskiego barona
[7] (L.S.) = (locus sigilli) — miejsce pieczêci w oryginale dokumentu
[8] W podwójnej datacji u¿yto kalendarza juliañskiego (tzw. „stary styl”) oraz gregoriañskiego (tzw. „nowy styl”); nowy kalendarz wprowadzony w 1582 r. przez papie¿a Grzegorza XIII, w stosunku do poprzednio obowi±zuj±cego kalendarza juliañskiego, przesuwa³ dotychczasow± datê, dodaj±c 10 dni; jak widaæ przez pewien czas stosowano i now±, i tradycyjn± rachubê czasu
[9] Tj. przekazanie praw
[10] Chodzi tu o kwarta³ podatkowy liczony od ¶w. £ucji (13 grudnia); ten podzia³ kwartalny, pochodz±cy od nakazanych przez Ko¶ció³ terminów postów, znalaz³ szerokie zastosowanie tak¿e w ¿yciu ¶wieckim
[11] Tj. Zakonu Krzy¿ackiego, a ¶ci¶lej Zakonu Szpitala Naj¶wiêtszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie

Z dawnych kronik i dokumentów.
Opracowanie Adam Gonciarz, Marek Nowacki.



adres tego artyku³u: www.schwiebus.pl/articles.php?id=172