Rosn¹ca liczba m³odzie¿y w Œwiebodzinie przekona³a nauczycieli o koniecznoœci utworzenia szkó³ typu licealno-gimnazjalnego oraz zawodowego, które przyjmowa³yby równie¿ absolwentów istniej¹cych szkó³ powszechnych.

PoczÂątki Miejskiego Gimnazjum i Liceum, moÂżna zauwaÂżyĂŚ w sierpniu 1945 roku. W dniu 7 sierpnia, w mieszkaniu M. To³œciuka odbyÂło siĂŞ spotkanie nauczycieli widzÂących potrzebĂŞ, organizacji w ÂŚwiebodzinie szkolnictwa typu Âśredniego. Od 10 sierpnia na Âścianach domĂłw pojawiÂły siĂŞ ogÂłoszenia o treÂści: „Inspektor szkolny przyjmuje zapisy do gimnazjum". W przeciÂągu kilku dni, do biura Inspektora zgÂłosiÂło siĂŞ wielu kandydatĂłw oraz nauczycieli. Na wniosek Inspektora organizatorem oraz kierownikiem nowej szkoÂły wybrano W. ÂŻarnowskiego, przedwojennego nauczyciela.

Liczba chêtnych, chc¹cych uczyÌ siê w szkole œredniej przesz³a najœmielsze oczekiwania. Jednak¿e stopieù ich umiejêtnoœci by³ niewiadomy i zró¿nicowany. Dlatego w dniach od 15 do 30 sierpnia przeprowadzono egzaminy.

Na rozpoczynaj¹cym rok szkolny spotkaniu Rady Pedagogicznej 2 wrzeœnia byli obecni nastêpuj¹cy nauczyciele: W. ¯arnowski, E. Filipczyk, ksi¹dz P. Janik, Piotr Jastrzêbski, M. Malinowska oraz M. To³œciuk.

Omówiono wyniki egzaminu, który wy³oni³ nastêpuj¹ce klasy: I gimnazjaln¹ licz¹c¹ 36 osób, II gimnazjaln¹ - 50 osób, III gimnazjaln¹- 49 osób, IV gimnazjaln¹- 19 osób oraz I licealn¹ -18 osób. Ogó³em 172 osoby.

Zajêcia rozpoczêto 10 wrzeœnia, bowiem przez tydzieù nauczyciele wraz z m³odzie¿¹ porz¹dkowali i meblowali sale w budynku Publicznej Szko³y Powszechnej nr 1. Do dyspozycji kierownika ¯arnowskiego oddano cztery klasy lekcyjne oraz pokój stanowi¹cy gabinet, sekretariat, pokój nauczycielski i bibliotekê. 10 wrzeœnia uczniowie spotkali siê z gronem pedagogicznym o godzinie 8 rano na dziedziùcu Szko³y Powszechnej nr 1. Nastêpnie udano siê do koœcio³a gdzie o godzinie 9 odby³a siê msza, po niej o godzinie 10:30 odby³a siê akademia.

NaukĂŞ rozpoczynano po zakoĂączeniu lekcji w szkoÂłach powszechnych, gdyÂż Miejskie Gimnazjum i Liceum nie posiadaÂło wÂłasnego gmachu. WspominaÂł o tym W ÂŻarnowski: „Gmachu szkolnego nie posiadamy, budynek przeznaczony na gimnazjum i liceum mieÂści siĂŞ w gmachu szkoÂły podstawowej nr 1. Z tego wÂłaÂśnie wzglĂŞdu nauka rozpoczyna siĂŞ dopiero po zajĂŞciach w szkole podstawowej, tj. o godzinie 14 (...) na piÂątej lekcji mimo skrĂłconych przerw jest ciemno... ". BrakowaÂło prÂądu, wody, czasu na realizacjĂŞ materiaÂłu objĂŞtego programem oraz ÂśrodkĂłw dydaktycznych i finansowych. Klasy byÂły przepeÂłnione, bowiem w wyniku dodatkowych naborĂłw przyjĂŞto do koĂąca listopada 45 osĂłb.

Kierownik W. ¯arnowski mia³ równie¿ k³opot z 80% uczniów, którzy byli niezamo¿ni, ponadto 60 osób by³o sierotami lub pó³sierotami. Z pomoc¹ szkole przychodzili mieszkaùcy, w³adze samorz¹dowe oraz Komitet Rodzicielski. Urz¹d przekaza³ szkole maj¹tek w Rusinowie, w którym m³odzie¿ zebra³a ziemniaki ju¿ jesieni¹ 1945 roku oraz przydzieli³ istniej¹cej sto³ówce szkolnej spore iloœci prowiantu. Natomiast Komitet Rodzicielski wystara³ siê w ró¿ny sposób o odzie¿ oraz ¿ywnoœÌ, któr¹ od paŸdziernika podawano nieodp³atnie uczniom ubogim, sierotom i pó³sierotom.

Jak wspomniaÂłem w poprzedniej czĂŞÂści, na skutek niekompetencji burmistrza w styczniu trzeba byÂło zamkn¹Ì szkoÂły powszechne. Jednak Miejskie Gimnazjum i Liceum nie przerwaÂło nauki. Oto jak wspominaÂł zimĂŞ kierownik ÂŻamowski: „Ca³¹ zimĂŞ szkoÂła pracowaÂła bez przydziaÂłu opaÂłu, a przywoÂżone przez mÂłodzieÂż drzewo z lasu pozwalaÂło na opalenie szkoÂły mniej wiĂŞcej co drugi, trzeci dzieĂą. Temperatura spadaÂła w klasach do -6'C, ale mimo odmroÂżonych rÂąk nauczycieli i uczniĂłw zajĂŞĂŚ nie przerwano". OprĂłcz tych mankamentĂłw naleÂży dodaĂŚ, iÂż z braku funduszy Miejskie Gimnazjum i Liceum nie posiadaÂło internatu, a kadra pedagogiczna choĂŚ rosÂła w liczbĂŞ nie byÂła stabilna.

Mimo tych problemów gimnazjum rozwija³o siê prê¿nie. Z protoko³u posiedzenia Rady Pedagogicznej 12 grudnia wynika, ¿e w szkole pracowa³o 13 nauczycieli: W. ¯arnowski. M. Malinowska, ks. P. Janik, Wojciechowska, Ritike, Rutkowska, Joanna Rodziewicz, M. To³œciuk, Kotecki, W³adys³aw Jozaitis, P. Jastrzêbski, J. Mirecka oraz W³adys³aw Mojcewicz. Ta liczba pozwoli³a na podzia³ trzech klas gimnazjalnych od l grudnia na 8 oddzia³ów. Zmusza³o to jednak do nauki w systemie dwuzmianowym. Utworzono te¿ dru¿ynê harcersk¹, której opiekunem zosta³a pani Wojciechowska. W tym czasie szko³a posiada³a najwiêkszy na Ziemi Lubuskiej ksiêgozbiór biblioteczny licz¹cy 580 tomów. Natomiast Komitet Rodzicielski ustali³, ¿e 22 grudnia urz¹dzi dla grona pedagogicznego i m³odzie¿y spotkanie op³atkowe.

Z tego samego protoko³u wynika, ¿e dla zaprowadzenia porz¹dku i dyscypliny nale¿a³o opracowaÌ regulamin szko³y. Jego koordynatorem zosta³ P. Jastrzêbski. Regulamin przyjêto 8 stycznia 1946 roku, po wniesieniu kilku poprawek, na posiedzeniu Rady Pedagogicznej. By³ on rygorystyczny. Ustala³ model uczesania dla dziewcz¹t i ch³opców, jak równie¿ bia³o -granatowy ubiór dla m³odzie¿y. Ogranicza³ te¿ czas przebywania poza szko³¹ oraz domem do godziny 20 w ci¹gu roku szkolnego i do 22 w czasie wakacji letnich. W przypadku przekroczenia regulaminu przewidziano nastêpuj¹ce kary: obni¿enie stopnia ze sprawowania, publiczn¹ naganê, upomnienie oraz wezwanie rodziców lub opiekunów.

Na pierwszym spotkaniu Rady Pedagogicznej w roku 1946 postanowiono, Âże „praca na kursie rozpoczyna siĂŞ 9 stycznia o godzinie 15:50. Kurs bĂŞdzie obejmowaÂł nastĂŞpujÂące przedmioty: chemiĂŞ, biologiĂŞ, j. polski, historiĂŞ, geografiĂŞ, j. francuski, matematykĂŞ i fizykĂŞ...". W ten sposĂłb zainicjowano dziaÂłalnoœÌ Kursu Wieczornego dla DorosÂłych.

Kolejne zebranie Rady Pedagogicznej odbyÂło siĂŞ 25 stycznia. ZajĂŞto siĂŞ na nim klasyfikacjÂą uczniĂłw za II ĂŚwierĂŚrocze. JednoczeÂśnie aby zasiliĂŚ skromnÂą kasĂŞ szkolnÂą uchwalono, Âże kaÂżdy uczeĂą, ktĂłry otrzyma wiĂŞcej niÂż l ocenĂŞ niedostatecznÂą, bĂŞdzie musiaÂł zapÂłaciĂŚ za kaÂżdÂą nastĂŞpnÂą 50 zÂłotych kary.

Wiosn¹ budynki w Parku Chopina zosta³y opuszczone przez komendanturê. Jeden z nich przejê³o Miejskie Gimnazjum i Liceum. By³ on ca³kowicie zdewastowany. W drugim pó³roczu, spo³ecznie, doprowadzono gmach do u¿ytecznoœci. Naprawiono pod³ogi, wstawiono okna, drzwi, reperowano schody, zamontowano nowe instalacje i oczyszczono obejœcie wokó³ szko³y. Jednoczeœnie grono pedagogiczne organizowa³o pomoce dydaktyczne oraz meble. W toku tych prac oddano do u¿ytku parter i pierwsze piêtro. Pozosta³¹ czêœÌ gmachu remontowano a¿ do 1951 roku, gdy¿ brakowa³o funduszy.

NajpóŸniej zorganizowa³a siê w Œwiebodzinie szko³a zawodowa. Jej pomys³odawcami i realizatorami byli Jan Burba oraz Jan Stecyszyn. Obaj pracowali przed wojn¹ w Paùstwowej Szkole Rzemieœlniczo - Przemys³owej w Lidzie. Przybyli do Œwiebodzina jako repatrianci w sierpniu.

Uczennice dziaÂłu krawieckiego utworzonego w raku 1946. ZdjĂŞcie wykonane w roku szkolnym 1947/48. Opiekunem byÂła Janina Milanowska.

Po zaznajomieniu siê z sytuacj¹ oœwiaty w Œwiebodzinie postanowili, ¿e nale¿y przedsiêwzi¹Ì odpowiednie dzia³ania celem otwarcia szko³y mechanicznej. Wkrótce do³¹czy³ do nich Wiktor Malinowski, posiadaj¹cy koncepcjê utworzenia szko³y wikliniarskiej i raczej sk³ania³ siê ku temu pomys³owi. Oko³o 20 sierpnia udali siê do Inspektora Szkolnego celem przedyskutowania typu szko³y zawodowej. Uzgodniono, ¿e bêdzie to szko³a mechaniczna. Po spotkaniu Inspektor skierowa³ J. Burbê i J. Stecyszyna do Kuratorium Szkolnego w Poznaniu, gdzie ca³a trójka mocno argumentowa³a pomys³ powstania w Œwiebodzinie szko³y mechanicznej. Kuratorium uzna³o j¹ za wystarczaj¹c¹ i pismem z 24 sierpnia 1945 r. Nr III - 13c - 71/45, upowa¿ni³o J. Burbê i J. Stecyszyna do podjêcia dzia³aù maj¹cych na celu zapewnienie lokalu oraz zabezpieczenie urz¹dzeù i maszyn dla utworzonej Dokszta³caj¹cej Publicznej Szko³y Zawodowej.

Po dokonaniu oglêdzin wielu budynków postanowiono, ¿e na szko³ê adaptuje siê budynek poniemieckiej fabryki sukna rodziny Rothe-Rimpler przy ulicy Armii Czerwonej 6 (obecnie ulica Wojska Polskiego) udostêpniony przez Komendanturê.

Pierwsz¹ czynnoœci¹ by³o zabezpieczenie budynków przed szabrownictwem oraz dewastacj¹, gdy¿ ubywa³o okien, drzwi oraz pieców kaflowych. Proœby kierowane do starosty, R. Tylkowskiego, o przydzielenie stró¿a spotka³y siê z odmow¹ ze wzglêdu na braki finansów. Dlatego z koùcem paŸdziernika do szko³y zaanga¿owano M. £apszyùskiego oraz J. Uchacza. którzy spo³ecznie wykonywali czynnoœci porz¹dkowe i asekuracyjne. W dniu 2 listopada szko³a otrzyma³a pierwsze kredyty od Kuratorium Okrêgu Szkolnego w wysokoœci 5 tysiêcy z³otych. Wydano je natychmiast na renowacjê dachów, szklenie okien oraz wstawienie drzwi. CzêœÌ wyposa¿enia szko³y przywieziono z Sulechowa. Prace remontowe trwa³y do koùca 1945 roku.

W styczniu 1946 roku dwie sale lekcyjne, œwietlica oraz kancelaria szkolna by³y na tyle gotowe, aby mo¿na by³o rozpocz¹Ì zajêcia. W wyniku przeprowadzonych zapisów do szko³y zg³osi³o siê 52 kandydatów. Utworzono z nich dwie klasy: wstêpna dla uczniów, którzy nie ukoùczyli szko³y powszechnej i klasê I dla absolwentów klas VII.

Budynek szkoÂły zawodowej przy ul. Wojska Polskiego, koniec lat 40-tych lub poczÂątek 50-tych.

W czwartek l lutego nastÂąpiÂło oficjalne otwarcie DoksztaÂłcajÂącej Publicznej SzkoÂły Zawodowej. Kierownikowi J. Burbie asystowali przedstawiciele wÂładz miejskich i oÂświatowych, rodzice oraz uczniowie. Tego typu szkoÂła byÂła jednÂą z pierwszych na Ziemi Lubuskiej. ZajĂŞcia dydaktyczno-wychowawcze rozpoczĂŞto w poniedziaÂłek 5 lutego 1946 r. Grono pedagogiczne byÂło bardzo skromne i liczyÂło 6 osĂłb: MieczysÂław Aranowski, J. Burba, MichaÂł Buczak, Wiktor Diaczenko, Wanda OrÂłowicz i J. Stetyczyn. Sekretariat zorganizowaÂła i prowadziÂła przez kilka miesiĂŞcy spoÂłecznie Âżona kierownika - Irena Burba.

Pierwszy rok przebiegÂł w trudnych warunkach materialnych, brakowaÂło pomocy naukowych, podrĂŞcznikĂłw, surowcĂłw dla warsztatĂłw, a nauka odbywaÂła siĂŞ w nieopalonych salach lekcyjnych i warsztatowych. Pierwsze pobory nauczyciele otrzymali dopiero po 4 miesiÂącach pracy.

Prócz dzia³aù zamierzaj¹cych do stworzenia bazy oœwiatowe - wychowawczej w Œwiebodzinie, tutejsze grono nauczycielskie organizowa³o konferencje, na których omawiano problemy oœwiaty, szukano dróg ich rozwi¹zania oraz zg³êbiano wiadomoœci i wymieniono doœwiadczenia.

Pierwszy powiatowy zjazd nauczycieli odby³ siê 7 wrzeœnia. Te spotkanie zdominowane by³o sprawami organizacji, bezpieczeùstwa, finansowymi oraz wspó³pracy z w³adzami w miejscu pracy.

Kolejny zjazd miaÂł charakter naukowy i obejmowaÂł pedagogĂłw z rejonu. OdbyÂł siĂŞ 9 paÂździernika w Powszechnej Szkole Publicznej nr l. NastĂŞpne spotkanie tego typu miaÂło miejsce 15 grudnia. DotyczyÂło ono ortografii w klasie II - III oraz problemĂłw karnoÂści i dyscypliny w szkole. Organizatorami byÂły Publiczna SzkoÂła Powszechna nr l i 2. Natomiast 17 listopada odbyÂł siĂŞ Zjazd OddziaÂłu Powiatowego ZwiÂązku Nauczycielstwa Polskiego w ÂŚwiebodzinie. Wybrano ZarzÂąd OddziaÂłu z prezesem M. Krzywickim i wiceprezesem J. Gislerem na czele. KomisjĂŞ KontrolujÂącÂą tzn. rewizyjnÂą, SÂąd KoleÂżeĂąski, SÂąd Organizacyjny oraz delegata na Zjazd Nauczycieli w Bytomiu, ktĂłrym zostaÂł M. Krzywicki.

W celu poprawienia sytuacji materialnej uczniów oraz lepszego zaopatrzenia placówek oœwiatowych l paŸdziernika odby³o siê za³o¿ycielskie zebranie Nauczycielskiej Spó³dzielni Spo¿ywców. Pomys³odawcami tego przedsiêwziêcia byli: M. Aranowski, J. Burba, J. Brzozowska, S. Filipczyk, J. Frydel, J. Gisler. Z. Kêdzierska, J. Kletowska, Cz. Kunicki, M. To³œciuk oraz J. ¯agun. Spó³dzielnia nosi³a nazwê "Przysz³oœÌ". Ju¿ 23 stycznia 1946 roku dysponowa³a 6 sklepami w bran¿y spo¿ywczej oraz ksiêgarni¹ "Œwit" kierowan¹ przez J. Gislera.

Powy¿szy materia³ dotycz¹cy organizacji oœwiaty w Œwiebodzinie, widzieÌ nale¿y przez pryzmat intensywnych poczynaù integracyjnych. Gdy¿ w³aœnie szkole, obok Koœcio³a, przypad³a rola g³ównego czynnika polonizacyjnego i repolonizacyjnego.

Pojedynczy nauczyciele zdawali sobie sprawê z koniecznoœci uruchomienia, w mo¿liwie krótkim czasie, jak najwiêkszej iloœci szkó³ wszystkich typów. W nich, bowiem dziêki jednolitemu systemowi wychowania i nauczania mo¿na by³o szybciej zintegrowaÌ dzieci, wci¹gn¹Ì do wspó³pracy ze szko³¹ rodziców, prze³amywaÌ stereotypy o innych grupach ludnoœciowych (dotyczy³o to stosunku do autochtonów), nawi¹zywaÌ kontakty kole¿eùskie i miêdzys¹siedzkie.

Oœwiata by³a symbolem polskoœci Ziem Zachodnich i Pó³nocnych, do której trudno by³o siê przyzwyczaiÌ ludnoœci autochtonicznej oraz osadnikom. Dziêki poczynaniom nauczycieli czêsto znajdywano uzasadnienie decyzji o pozostaniu na Ziemiach Zachodnich i Pó³nocnych.

Nale¿y jednak zdaÌ sobie sprawê z faktu, ¿e pocz¹tkowo praca szkó³ i samo ich tworzenie, przebiega³y w niezwykle trudnych warunkach. By³o to wynikiem powojennego chaosu, zaistnienia nowej sytuacji politycznej oraz z³ych warunków technicznych na tych ziemiach. Powa¿ny wp³yw na organizacjê oœwiaty mia³y zmiany demograficzne dokonuj¹ce siê niezwykle szybko. Nap³yw du¿ej iloœci dzieci i m³odzie¿y, z jednej strony zmusza³ do otworzenia nowych szkó³, a z drugiej strony do ciê¿szej pracy spowodowanej rozpiêtoœci¹ wiekow¹ oraz ró¿nym stopniem umiejêtnoœci lub ich brakiem u uczniów. Jest zatem rzecz¹ godn¹ podziwu, ¿e spora grupa pedagogów chcia³a tu zostaÌ i tworzyÌ polsk¹ szkolê mimo tak fatalnych warunków materialnych.