www.schwiebus.pl

:: Schwiebüssen / Schwibus (¦wiebodzin)
Artyku³ dodany przez: schwiebu (2005-11-09 20:47:39)


Schwiebüssen / Schwibus (¦wiebodzin)




¦wiebodziñska Gazeta Powiatowa
Wydanie Nr 5 [149] maj 2004

W 1650 roku ukaza³o siê monumentalne dzie³o Matthäusa Meriana i Martina Zeillera pod tytu³em "Topografia Czech, Moraw i ¦l±ska". Oprócz opisu tych ziem, zawiera³o ono równie¿ wiele rycin z widokami miast, m. in. Wroc³awia, Legnicy, ¦widnicy, Cieszyna, K³odzka, a tak¿e ogólne mapy Czech, Moraw i ¦l±ska. W dziele tym po¶wiêcono tak¿e dwie strony miastu ¦wiebodzin, wykorzystuj±c m. in. informacje z wcze¶niejszych prac G. Brauna i J. Schickfusa.

[¦wiebodzin] w Ksiêstwie G³ogowskim po³o¿ony i zwykle nosz±cy ³aciñsk± nazwê Suebusium, przez Kromera zwany Suebodinum, to czasem Suebissena i Terra Suebuia, uwa¿any by³ za stare miasto i przypuszcza siê, ¿e nazwê [sw±] wzi±³ od Swebów albo Szwabów[1]. W obrêbie murów miasto nie jest szczególnie du¿e, ale przed obecn± wojn±[2] mia³o za wszystkimi trzema bramami rozleg³e przedmie¶cia. Przep³ywa przez nie strumieñ zwany Schwemme[3]. [Miasto] le¿y przy polskiej granicy za Odr±, 10 mil[4] na pó³noc od G³ogowa, na piêknej równinie i w nisko po³o¿onym miejscu. Posiada niepospolit± pszenno- ¿ytni± glebê, dobre ³±ki i sady owocowe; st±d ¿ywno¶ci wielka ilo¶æ i o z³y[5] pieni±dz zapewne nietrudno.
Du¿y ko¶ció³ parafialny jest tutaj cenn± budowl±, w ca³o¶ci murowan±, z okaza³± wysok± wie¿±, na której znajduje siê dok³adny mechanizm zegarowy z [w³asnym] zespo³em dzwonów: wielkim, ¶rednim i ma³ym. Przed obecn± wojn± ko¶ció³ zosta³ wewn±trz ozdobiony piêknym o³tarzem, kunsztown± ambon±, równie dobrymi organami i czterema ró¿ni±cymi siê emporami oraz okaza³± bibliotek±; [...].
[¦wiebodzin] poza miastem ma równie¿ piêkny, nowy cmentarz[6] w stylu lipskim, z alejkami i wieloma ró¿nymi grobowcami dooko³a. Murowana szko³a w mie¶cie zosta³a zbudowana w roku 1604. Podobnie wart obejrzenia jest królewski dom[7] i zamek, jak równie¿ ratusz z dwiema wie¿ami[8]. Niedaleko Bramy G³ogowskiej jest tak¿e dobrze utrzymana zbrojownia[9], a przed strzelnic± sta³ niedawno budynek bractwa kurkowego[10], mo¿e jeszcze [stoi]. Nadto w tych czasach wojennych nie mo¿na nic pewnego pisaæ o tego rodzaju sprawach.
Domy s± najczê¶ciej wykonane z drewna (i) wype³nione ceg³ami[11]. Wokó³ rynku i w kierunku Nowej Bramy maj± one podcienia[12], tak, ¿e mo¿na pod nimi przechodziæ ca³kiem sucho, tak samo za³atwiaæ sprawy i spacerowaæ. Miasto ma silne bramy i mocne mury, na których [s±] wielkie kamienne baszty, a pod nimi bagniste fosy. Tu¿ za zamkiem jest wielkie jezioro. Obok miasta znajduje siê równie¿ winnica; o pó³ mili st±d rozci±ga siê las; tam gnie¿d¿± siê czaple w wielkich stadach (i) tam pozyskuje siê piêkne pióropusze[13]. Znakiem miasta, zarz±dzanego przez radê [jest]: na bia³ym polu, u góry dwie wie¿e i miêdzy tym szczyt, poni¿ej orze³, ale ¶l±ski.
Doktor Jakub Schickfus, którego ojczyzn± jest ¦wiebodzin, powiada w obszernym opisie tego miasta (Kronika ¦l±ska, ks. 4, rozdz, 27, s. 161)[14], ¿e pe³ny obraz miasta bardzo wiernie oddany jest w nie¶miertelnym dziele Georga Brauna, czyli w Theatro urbium[15].
Margrabiowie z Brandenburgii k³ócili siê uparcie z Polakami o to miasto i to raz oni (margrabiowie), drugi raz Polacy je posiadali. Ostatecznie jest ono [w rêkach] królów w Czechach, po tym jak oni niedawno ¦l±sk otrzymali z powrotem[16] i ustaliwszy granice z s±siadami, wskazali je ksi±¿êtom g³ogowskim.
Po raz pierwszy wspomniano je w Roku Pañskim 1380. W³a¶nie wtedy zosta³o ono poddane ksiêciu na ¯aganiu[17]. Oko³o roku 1625 posiadali tutaj starostwo von Knobelsdorffowie jako swój zastaw. W czasie wojen, szczególnie w czasach króla Macieja Korwina na Wêgrzech, musia³o ono wiele znie¶æ; (i) potem to miasto, w czasie obecnej wojny, tak¿e ¿adna wrzawa nie ominê³a, lecz by³o odwiedzane przez obie [walcz±ce] strony. W roku 1522 i 1541 zosta³o ono niemal zupe³nie wypalone[18]. We wspomnianym ju¿ roku 1541 zosta³o tu wprowadzone wyznanie augsburskie.
O innych zdarzeniach, atakach [z³ej] pogody i temu podobnych mo¿na przeczytaæ w wy¿ej przedstawionej Kronice ¦l±skiej.

¬ród³o: S. G. Knispel, Geschichte der Stadt Schwiebus, von ihrem Ursprung an, bis auf das Jahr 1763, Züllichau 1765, s. 311-312; t³umaczenie W³odzimierz Zarzycki

¬ród³o: M. Merian, Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae..., Frankfurt [nad Menem] 1650, s. 179-180; t³umaczenie M. Nowacki, J. Sobociñski.

[1] Problem pochodzenia nazwy miasta od Swebów lub Szwabów by³ czêsto podnoszony przez historyków niemieckich, aby udokumentowaæ jej germañskie ¼ród³o.
[2] Chodzi o wojnê trzydziestoletni± (1618-1648).
[3] Tj. P³awnica, inaczej Struga ¦wiebodziñska.
[4] 10mil = ok.70km.
[5] "Z³y" czyli "zepsuty" pieni±dz, tzn. pieni±dz o zani¿onej zawarto¶ci kruszcu lub fa³szywy.
[6] Chodzi o cmentarz ewangelicki za³o¿ony w latach 1602-1607 na gruntach przekazanych miastu przez mieszczanina Baltena Heine przy obecnej ul. ¦wierczewskiego.
[7] Czê¶æ mieszkalna (reprezentacyjna) zamku.
[8] Druga, pó³nocna wie¿a ratusza zosta³a rozebrana w 1827 r.
[9] Zbrojownia miejska mie¶ci³a siê w baszcie przy obecnej ul. Parkowej.
[10] Stara strzelnica, zlokalizowana za murami miejskimi, istnia³a od 1451 r.
[11] By³y to domy o konstrukcji szachulcowej (tzw. pruski mur).
[12] Do pierwszej wojny ¶wiatowej wiêkszo¶æ domów podcieniowych w ¦wiebodzinie zlikwidowano.
[13] Chodzi prawdopodobnie o jaki¶ rodzaj ozdób wykonywanych z ptasich piór.
[14] Mowa o dziele Jakuba Schickfusa „NewVermehrete Schlesische Chronica und Landes Beschreibung”, wydanym w Jenie w 1625 r.
[15] G. Braun, F. Hogenberg, „Civitates orbis terrarum”, tom V: „Theatro urbium”, Kölln [1600], s. 50.
[16] Prawdopodobnie chodzi tutaj o rok 1491, gdy ¦wiebodzin znalaz³ siê pod w³adz± Czech, po przej¶ciowej zale¿no¶ci od króla Wêgier Macieja Korwina; w 1508 r. miasto wraz z ksiêstwem g³ogowskim zosta³o w³±czone bezpo¶rednio do Korony Czeskiej.
[17] Pierwsza pisana wzmianka o ¦wiebodzinie pochodzi z roku 1302, natomiast w sk³ad ksiêstwa ¿agañsko-g³ogowskiego wszed³ ¦wiebodzin (ponownie) ju¿ w roku 1360.
[18] Mowa o dwóch wielkich po¿arach, które zniszczy³y prawie ca³e miasto.

Opracowanie Adam Gonciarz, Marek Nowacki.



adres tego artyku³u: www.schwiebus.pl/articles.php?id=114