www.schwiebus.pl

:: ¦wiebodzin 1945. Materialne warunki ¿ycia ludno¶ci II
Artyku³ dodany przez: schwiebu (2005-10-25 23:29:54)

Okolice Najbli¿sze
Wydanie Nr 10 [104] pa¼dziernik 2005

¦wiebodzin 1945 - Materialne warunki ¿ycia ludno¶ci II

Wystêpuj±ce braki w handlu i us³ugach powodowa³y nadmierny wzrost cen i powstanie czarnego rynku. W celu zapobiegania rozwojowi tych niebezpiecznych dla ¿ycia gospodarczego tendencji 21 czerwca 1945 roku powsta³ Zwi±zek Zawodowy Kupców i Rzemie¶lników. W Ratuszu zebra³o siê 60 przedstawicieli ró¿nych cechów. W wyniku g³osowania w zarz±dzie zwi±zku zasiedli Bogdan Szyd³owski - prezes, Edward Wojciechowski - wiceprezes i Pawe³ Babs - sekretarz. Dom zwi±zkowy mie¶ci³ siê przy ul. Studenckiej 4 (obecnie PUP).

Jak ju¿ wspomniano pierwsz± placówk± na u¿ytek publiczny, a raczej wojskowy, by³a czynna od 6 marca stacja kolejowa obs³ugiwana przez 20 polskich pracowników PKP. Drug± placówk± by³ uruchomiony 5 kwietnia Urz±d Obwodowy Poczty i Telegrafu, zorganizowany przez Zygmunta Sobczaka. Kierownikiem by³ W³adys³aw Piszcza³a, który z grup± 10 pracowników zosta³ przys³any z Poznania. Czê¶æ tej grupy rozdzieli³a siê i wyjecha³a do Sulêcina, Rzepina i O¶na Lubuskiego, aby tam tworzyæ polsk± pocztê. ¦wiebodziñska poczta rozwija³a siê szybko. Ju¿ 13 kwietnia uruchomiono 20 numerow± centralê telefoniczn±, od 22 maja miêdzy Poznaniem a ¦wiebodzinem kursowa³ furgon pocztowy, 13 czerwca uzyskano po³±czenie miêdzymiastowe ze Zb±szynkiem, a l grudnia po³±czono Starostwo z Zarz±dami Gmin. Pewn± pomoc± w uruchomieniu poczty wykaza³a siê komenda wojenna, która przekaza³a 115 bêbnów kabla telefonicznego (l bêben -150 m).

Jednym z najwa¿niejszych zadañ Wydzia³u Przemys³owego przy Starostwie by³o uruchomienie elektrowni. Wiele tutaj zale¿a³o od postawy komendantury, która zarz±dza³a jedyn± w mie¶cie elektrowni± fabryczn± przy ul. Jeziorowej. Próby przeprowadzenia linii przemys³owych z Gorzowa i Frankfurtu nie powiod³y siê, gdy¿ przewody elektryczne by³y zniszczone. Brakowa³o pieniêdzy, materia³ów i ludzi do ich naprawy. Mimo udostêpnienia elektrowni, Polakom nie uda³o siê jej uruchomiæ, gdy¿ jej zniszczenie wynosi³o 81,6%.

Elektryczno¶æ by³a niezbêdna te¿ do utrzymania odpowiednich warunków sanitarnych w mie¶cie. Do koñca maja w powiecie zanotowano prawie 200 przypadków tyfusu. Ponadto w mie¶cie ros³a liczba mieszkañców i zatrzymanych w getcie. Brak nieska¿onych ¼róde³ wody powodowa³ inn± chorobê -dyzenteriê. Gro¼ba wybuchu epidemii wymusi³a konieczno¶æ jak najszybszego uruchomienia stacji pomp wodnych przy ul. Wodoci±gowej. Obiekt by³ administrowany przez komendê wojenn±. W dniu 21 lipca w³adze radzieckie udostêpni³y ZM stacjê pomp. Natychmiast utworzono Miejskie Zak³ady Wodoci±gowe, których kierownikiem zosta³ in¿. Walenty Durlak. Stacj± kierowa³ Józef Tomaszewski. Miasto zaopatrywano w wodê z 4 studni artezyjskich. By³a ona nie filtrowana, bowiem filtrów nie mo¿na by³o uruchomiæ z powodu braku pr±du. Oficjalne przejêcie wodoci±gów od komendantury nast±pi³o 4 sierpnia. Mimo to, a¿ do 8 grudnia w stacji przebywa³ tzw. kierownik wojskowy.

Z problemem elektryczno¶ci uporano siê w pa¼dzierniku. Miasto zosta³o w³±czone do zielonogórskiej stacji sieci energetycznej. Utworzono te¿ Zjednoczenie Energetyczne.

Z innych instytucji publicznych funkcjonuj±cych w 1945 roku mo¿na wymieniæ Wydzia³ Stanu Cywilnego i Meldunkowy. Powsta³ on ju¿ 29 marca. Jego kierownikiem by³ F. Peterek. Jednak 30 kwietnia nazwê zmieniono na Urz±d Stanu Cywilnego. Jego szefem by³ J. Karwiñski, a zastêpc± od 14 sierpnia Zenon Godziejewski. Urz±d prowadzi! ¶wieck± rejestracjê od chwili za³o¿enia. Pierwszy akt zgonu wydano 30 kwietnia, pierwszy akt urodzenia 5 wrze¶nia, a akt ma³¿eñski 23 czerwca. Ogó³em w 1945 roku zarejestrowano 119 urodzeñ, 224 zgony, 96 ma³¿eñstw i 131 zapowiedzi.

 

Milicja przed komend± 22 lipca 1947 r.
Milicja przed komend± 22 lipca 1947 r.

Zgodnie z zaleceniem Ministerstwa Skarbu l pa¼dziernika zielonogórski oddzia³ Zak³adu Ubezpieczeñ Wzajemnych w Poznaniu utworzyli inspektorat powiatowy w ¦wiebodzinie, którym kierowa³ J. Rozmiarka. Natomiast 7 pa¼dziernika z upowa¿nienia oddzia³u wojewódzkiego Komunalnej Kasy Oszczêdno¶ci w Poznaniu starosta R. Tylkowski zorganizowa³ placówkê powiatow± KKO w ¦wiebodzinie, któr± zarz±dza³ Karol Sobek.

W mie¶cie funkcjonowa³a równie¿ Powiatowa Delegatura Tymczasowego Zarz±du Pañstwowego. W ci±gu roku nazwê tego urzêdu zmieniono na Obwodowy Urz±d Likwidacyjny (UL). Podlega³ on Departamentowi Likwidacyjnemu przy Ministerstwie Ziem Odzyskanych. Zadaniem tej instytucji by³ zarz±d i sprawowanie opieki nad opuszczonym mieniem niemieckim i kontrola nad terenowymi oddzia³ami UL. Funkcjê kierownika UL w ¦wiebodzinie sprawowa³ W³adys³aw Grzyb - sanacyjny oficer, przed wojn± szef kancelarii prezydenta Mo¶cickiego.

O ile rzemios³o, handel, us³ugi i ma³o wa¿ne zak³ady przemys³owe zarz±dzane by³y przez administracjê polsk±, o tyle obiekty przemyski kluczowego w mie¶cie pozostawa³y w rêkach radzieckiej w³adzy wojskowej. W miarê up³ywu czasu komendy wojenne zaczê³y udostêpniaæ niektóre obiekty np. gospodarki komunalnej. Oprócz tego zachowa³y siê akty z przekazania niektórych obiektów. W tej „uroczysto¶ci" zawsze brali udzia³ in¿. M Bia³y, starszy lejtnant Barchwic i sier¿ant Kisielew. Dodatkowo 29 wrze¶nia przedstawiciel komendantury N. Sapun przekaza³ przedstawicielowi Starostwa Kamñskiemu du¿± liczbê sprzêtu rolniczego 149p³ugów, 143 brony, 85 maszyn do kopania ziemniaków, 64 m³ocarki, 55 maszyn do czyszczenia zbo¿a.

Spo¶ród przekazanych obiektów w 1945 r. uruchomiono 4. M.in. fabrykê gumy i zak³ad elektrotechniczny „Siemens". Przy czym zmieniono im profil produkcji. Fabryka gumy od czasu przekazania podlega³a Powiatowej Delegaturze Tymczasowego Zarz±du Pañstwowego. Trwa³o to do 14 grudnia kiedy kierownik DPTZP W. Grzyb przekaza³ budynki fabryczne dla Zjednoczenia Przemys³u Drzewnego na Okrêg Zachodni w Poznaniu. Jego reprezentantem by³ Roman £apiñski. Fabryka by³a bardzo mocno zniszczona dlatego postanowiono, ¿e powstanie Fabryka Mebli Stylowych. Jej organizacj± zajê³a siê 8 osobowa grupa z Ko¶ciañskiej Fabryki Mebli. Dyrektorem FMS by³ R £apiñski. Do koñca roku zorganizowano komplet mebli biurowych, ró¿nego rodzaju narzêdzi stolarskich, a nawet 2 karoserie samochodowe i kilka wraków traktorów. W lutym 1946 r. odby³o siê otwarcie Pañstwowej Fabryki Mebli Stylowych. W tym czasie fabryka zatrudnia³a 20 ludzi. Zak³ad boryka³ siê z wieloma trudno¶ciami, dlatego po rozmowach w komendzie wojennej otrzymano tarcic±, klej stolarski i ró¿ne narzêdzia.

 

Ratusz
Ratusz

W zak³adzie "Siemens" utworzono w lipcu Powiatow± Powszechn± Spó³dzielniê Spo¿ywców. Jej za³o¿ycielem byli Eugeniusz Ka³awro, Franciszek S³awiñski, Mieczys³aw Siemak i Rudolf Krzy¿. Spó³dzielnia mia³a zwiêkszyæ potencja³ gospodarczy miasta: ¶wiadczy³a us³ugi przemys³owe, zapewnia³a miejsca pracy, zaopatrywa³a ludno¶æ w ¿ywno¶æ, opa³ i ¶rodki czysto¶ci. Wkrótce powsta³y inne spó³dzielnie m. in. l pa¼dziernika Nauczycielska Spó³dzielnia Spo¿ywców „Przysz³o¶æ" oraz Zwi±zek Samopomocy Ch³opskiej.

Opiekê socjaln± i zdrowotn± sprawowa³ Referat Zdrowia, Miejska Opieka Spo³eczna, Opieka Spo³eczna, Lekarz Weterynaryjny oraz PCK. Ju¿ w pierwszych dniach zabezpieczono ¶rodki lecznicze i sprzêt lekarski, który przejê³y 2 szpitale miejskie przy ul. M³yñskiej i £±ki Zamkowe. Ponadto miasto oczyszczono z trupów i padliny, co i tak nie uchroni³o ludzi przed przypadkami tyfusu i dyzenterii. Aby zapobiec epidemii pe³nomocnik oddzia³u PCK mgr Piaskowski, który rozpocz±³ pracê 4 maja, w porozumieniu z lekarzem powiatowym zacz±³ szczepienia antytyfusowe.

Miejska Opieka Spo³eczna funkcjonowa³a od 9 maja. Jej zadaniem by³o niesienie wszelkiej pomocy potrzebuj±cym: udzielano pomocy lekarskiej, pochowano 163 osoby, zarejestrowano osoby poszkodowane prze wojnê, którym wyp³acono odszkodowanie, zarejestrowano sieroty, które umieszczono w sierociñcu lub rodzinach zastêpczych, wyp³acono zasi³ki rodzinom wojskowym, rodzinom repatriantów, osobom ubogim na leczenie oraz by³ym wiê¼niom obozu koncentracyjnego. Op³acono w PCK leczenie chorych. Ubocznym zajêciem MOS by³o odszukiwanie grobów wojennych na terenie miasta i opieka nad cmentarzem.

 

Waldemar Wachowski
Fotografie ze zbiorów Muzeum Regionalnego w ¦wiebodzinie.



adres tego artyku³u: www.schwiebus.pl/articles.php?id=108