Budynek seminarium by³ du¿y: trzy lub czterokondygnacyjny. Na parterze mieœci³y siê dzia³ administracyjno-gospodarczy, kuchnia, refektarz, czyli jadalnia. Na pierwszym piêtrze by³y sale wyk³adowe, w których spêdzaliœmy wiêkszoœÌ dnia, gdy¿ po lekcjach i krótkim wypoczynku nauka w³asna odbywa³a siê równie¿ w tych salach.. Na tym¿e piêtrze mieœci³a siê równie¿ kaplica. Wy¿ej ulokowane by³y sypialnie, rozmieszczone ci¹giem jedna obok drugiej. Miêdzy nimi nie by³o œcianek dzia³owych. Dy¿urny ksi¹dz przechadza³ siê wieczorami po naszych sypialniach i mia³ oko na wszystko. Spaliœmy wiêc wszyscy razem jak w jednym wielkim hangarze. Za budynkiem przygotowano dla alumnów du¿e podwórko, na którym urz¹dzono boisko do siatkówki, do gry w krokieta, ³aweczki i alejki spacerowe. Od pa³acyku Administratora Apostolskiego, który zarz¹dza³ wówczas diecezj¹ gorzowsk¹, oddziela³a nas niewielka rzeczka K³odawka. Bardzo lubi³em przesiadywaÌ nad ni¹ i patrzeÌ na p³yn¹c¹ spokojnie wodê. Stosunkowo du¿o czasu poœwiêcaliœmy sportowi. Uwielbia³em pi³kê no¿n¹. Czêsto udawaliœmy siê ca³ymi grupami pod opiek¹ samego ksiêdza rektora, równie¿ zapalonego sportowca, na stadion miejski i rozgrywaliœmy mecze miêdzy sob¹ lub z miejscowymi dru¿ynami podwórkowymi. Ksi¹dz rektor zakasywa³ sutannê i pokazywa³, jak strzela siê bramki. K³opotów z nauk¹ ju¿ nie mia³em.

Seminarium. Rok 1947

Codziennie zaczynaliÂśmy i koĂączyliÂśmy dzieĂą w kaplicy. Na podwyÂższeniu staÂła tam fisharmonia, na ktĂłrej w czasie naboÂżeĂąstw graÂł ksiÂądz rektor. CzĂŞsto prosiÂłem go o pozwolenie ĂŚwiczenia na tym instrumencie, bo swĂłj akordeonik musiaÂłem zostawiĂŚ w domu. ZgadzaÂł siĂŞ i sam dawaÂł mi lekcje gry. Po pewnym czasie zacz¹³em graĂŚ na fisharmonii podczas niektĂłrych naboÂżeĂąstw. Nie przychodziÂło mi to Âłatwo: w czasie Âśpiewu koledzy „spadali z tonu”, co zmuszaÂło mnie do czĂŞstej zmiany tonacji i do jeszcze bardziej intensywnego treningu. Powoli zacz¹³em sobie i z tym radziĂŚ. ByÂłem waÂżny i to sprawiaÂło mi du¿¹ satysfakcjĂŞ. W tym czasie polubiÂłem muzykĂŞ i Âśpiew gregoriaĂąski. WydawaĂŚ by siĂŞ mogÂło, Âże to wÂłaÂśnie jest wymarzony dla mnie zawĂłd. WÂłaÂśnie, zawĂłd moÂże byÂłby dobry i intratny, tylko powoÂłania jakoÂś u siebie w dalszym ciÂągu nie zaobserwowaÂłem. W czasie grupowych spacerĂłw i ró¿nego rodzaju wycieczek mijaÂłem tyle Âładnych dziewczyn, tyle atrakcji byÂło za murami... CiÂągnĂŞÂło mnie tam z nieprzemoÂżonÂą si³¹. Nie zdawaÂłem sobie wĂłwczas jednak sprawy z tego, co siĂŞ tak naprawdĂŞ dziaÂło za murami. ÂŻyliÂśmy odizolowani od trosk dnia codziennego, od polityki, od przemian dokonujÂących siĂŞ w kraju, tych dobrych i tych zÂłych. Materialnie nie brakowaÂło nam niczego. Du¿¹ pomocÂą byÂły paczki UNRRA. ByÂły w nich artykuÂły ÂżywnoÂściowe, odÂżywki, leki. Ferie i czêœÌ wakacji spĂŞdzaliÂśmy w swoich domach, u rodzicĂłw. Naszym obowiÂązkiem byÂło „zameldowanie siĂŞ” u miejscowego ksiĂŞdza proboszcza i aktywne uczestnictwo w Âżyciu parafii, co czyniÂłem. CzĂŞsto bywaÂłem na nastawni, gdzie pracowaÂł mĂłj ojciec. Jak wiĂŞkszoœÌ dzieci kolejarzy zanosiÂłem mu obiady. LubiÂłem siedzieĂŚ na nastawni, obserwowaĂŚ ruch pociÂągĂłw, przestawiaĂŚ zwrotnice, otwieraĂŚ semafory.

W domu radzono sobie. Jego po³o¿enie na skraju miasta stwarza³o idealne wprost warunki do posiadania inwentarza ¿ywego, a przydomowy ogródek dostarcza³ owoców i warzyw. Wymaga³o to oczywiœcie du¿o pracy, ale tej nikt w domu siê nie ba³. Mama zapyta³a mnie kiedyœ, czy w tej sytuacji, gdy rzadko u¿ywam akordeonu, wyra¿ê zgodê na jego ewentualn¹ sprzeda¿. Chcieli kupiÌ krowê. Zgodzi³em siê. Akordeon zosta³ sprzedany, rodzina mia³a zawsze œwie¿e mleko...

W seminarium bardzo dobrze dzia³a³a dru¿yna harcerska. Kultywowano w niej stare tradycje baden-powellowskiego skautingu. Nale¿a³em oczywiœcie do niej i ja, pe³ni³em nawet jakieœ funkcje. Do dzisiejszego dnia pamiêtam moje przyrzeczenie harcerskie: ca³¹ dru¿yn¹ pojechaliœmy w 1946 roku do Szczecina i tam na gruzach Zamku Ksi¹¿¹t Pomorskich z³o¿yliœmy przyrzeczenie harcerskie, a na mundurkach naszych pojawi³y siê krzy¿e harcerskie. Niezapomniane chwile: noc, na dziedziùcu zamkowym p³on¹ce ognisko, wokó³ gruzy i my œlubuj¹cy przestrzeganie prawa harcerskiego i cnót, do których ono obligowa³o. Prawo harcerskie i krzy¿ harcerski sta³y siê dla mnie swego rodzaju œwiêtoœci¹.

Warta przy oÂłtarzu w czasie procesji na BoÂże CiaÂło. Rok 1946

Nasza druÂżyna nosiÂła imiĂŞ Zawiszy Czarnego. OrganizowaÂła obozy harcerskie, braÂła udziaÂł w „biegach patrolowych”, marszach na 10 kilometrĂłw, w defiladach i innych masowych imprezach organizowanych w Gorzowie. WystawialiÂśmy rĂłwnieÂż harcerskie warty przy oÂłtarzach w czasie procesji z okazji BoÂżego CiaÂła.

Defilada w Gorzowie z okazji inauguracji Tygodnia Ziem Zachodnich. KwiecieĂą 1948

Organizowane byÂły „biegi harcerskie” na poszczegĂłlne stopnie: na mÂłodzika, wywiadowcĂŞ, ĂŚwika, harcerza orlego, wyznaczano zadania, wykonanie ktĂłrych upowaÂżniaÂło do noszenia na rĂŞkawach mundurka oznak sprawnoÂści harcerskich. Wiele trudu i poÂświĂŞcenia wymagaÂło zdobycie poszczegĂłlnych stopni. Mnie udaÂło siĂŞ dojœÌ do ĂŚwika i nosiĂŚ krzyÂż harcerski z nabitÂą naĂą zÂłotÂą lilijkÂą. Biegu na harcerza orlego juÂż nie ukoĂączyÂłem.