Jak to by³o z moj¹ nauk¹ w czasie wojny? Otó¿ do szko³y poszed³em w 1938 roku, w wieku 6 lat. Przed wojn¹ ukoùczy³em pierwsz¹ klasê. Po zajêciu Równego przez Sowietów zosta³em cofniêty do klasy pierwszej, a po jej ukoùczeniu uczêszcza³em do drugiej.

Niemcy zajêli Równe w czerwcu 1941 roku. Mia³em chodziÌ do klasy trzeciej, ale nie chcia³em uczyÌ siê i modliÌ po ukraiùsku, bo Niemcy tylko na ukraiùskie szko³y wyrazili zgodê. Ucieka³em, wagarowa³em... Ojciec wzywany stale do szko³y i straszony konsekwencjami z powodu mojego uporu pocz¹tkowo parê razy przy³o¿y³ mi pasem, lecz póŸniej zrezygnowa³ i da³ mi spokój. Obieca³em uczyÌ siê dobrze, gdy bêdzie ju¿ polska szko³a. Rodzice zapisali mnie na tajne komplety. Niestety, nauczyciel zosta³ aresztowany i po kilku miesi¹cach znów pozostawa³em poza szko³¹. Po ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej do Równego w lutym 1944 uczy³em siê w klasie czwartej. Od wrzeœnia uczêszcza³em do klasy pi¹tej. Nie ukoùczy³em jej, bo w styczniu 1945 roku wyjechaliœmy do Polski. W czasie krótkiego pobytu w Zamoœciu kontynuowa³em naukê w klasie pi¹tej, a w maju zacz¹³em chodziÌ ju¿ do klasy szóstej. By³a to szko³a w Œwiebodzinie przy ul. gen. Sikorskiego. Przyjêto mnie do klasy szóstej, chocia¿ praktycznie nie mia³em ¿adnego dokumentu. Tak by³o po wojnie: bardziej liczy³ siê wiek ucznia i dobre chêci, ni¿ posiadane przez niego œwiadectwa.. Po miesi¹cu ukoùczy³em klasê szóst¹, co dawa³o mi prawo nauki w czteroletnim wówczas gimnazjum.

Koniec roku szkolengo 1945

Od wrzeœnia rozpocz¹³em w nim naukê w klasie pierwszej. Szko³a mieœci³a siê w Parku Miejskim. I tu zaczê³y siê schody. Pierwszy okres zakoùczy³em niechlubnie: z dwoma dwójami z geografii i historii. By³ to efekt okresu wojennego: moja nauka by³a rwana, niesystematyczna, niedok³adna, byle jaka. Tata przypomnia³ mi wówczas moj¹ obietnicê z okresu okupacji. Obieca³em uczyÌ siê dobrze w polskiej szkole, a tu ...takie niepowodzenie. By³o mi wstyd. Nie by³o w tym wiele mojej winy, ale z pewnoœci¹ mog³o byÌ lepiej. I w nastêpnych okresach by³o ju¿ dobrze.

27 czerwca 1946 roku ukoùczy³em pierwsz¹ klasê miejscowego gimnazjum. Na zdjêciu widaÌ, jak wielkie szkody poczyni³a wojna. Prawie 6 lat nie by³o mowy o solidnej systematycznej nauce. Ma³o komu udawa³o siê zdobywaÌ wiedzê potajemnie, na kompletach lub indywidualnie. W klasie pierwszej gimnazjalnej znaleŸli siê uczniowie w ró¿nym wieku, przewa¿nie opóŸnieni w nauce. Ka¿dy z nas odczuwa³ g³ód wiedzy, obiecywa³ sobie, ¿e nadrobi stracone lata. Wielu z nas to siê uda³o.

I klasa gimnazjum - koniec roku szkolnego 1946

Pamiêtam, ¿e przed wojn¹ mój brat, Józek, nale¿a³ do harcerstwa. By³ nawet przybocznym w jednej z dru¿yn. Bardzo mi siê to podoba³o i prosi³em, aby zapisa³ mnie do zuchów. By³em wprawdzie za ma³y, ale po znajomoœci wtedy te¿ mo¿na by³o coœ za³atwiÌ. Tak wiêc od najwczeœniejszych lat by³em zwi¹zany z ruchem skautowskim. Wst¹pi³em do organizuj¹cej siê w Œwiebodzinie dru¿yny harcerskiej. Nie by³o wtedy jeszcze mundurków organizacyjnych, a mo¿e nie by³o rodziców na nie staÌ, bo mama z jakiegoœ starego wojskowego p³aszcza uszy³a mi mundur harcerski i by³em bardzo dumny, ¿e go nosi³em. Na zbiórkach czêsto wykorzystywa³em umiejêtnoœÌ grania /trochê ju¿ umia³em/ kilku piosenek harcerskich, a mój repertuar stale siê powiêksza³. Pomaga³a mi w tym moja siostra, równie¿ przedwojenna harcerka.

Przed ukoĂączeniem pierwszej klasy gimnazjum mama przypomniaÂła mi o danej przez niÂą Bogu obietnicy, Âże odda mnie na naukĂŞ na ksiĂŞdza. Nie czuÂłem specjalnego powoÂłania do stanu kapÂłaĂąskiego, lecz nie protestowaÂłem przeciwko jej decyzji. Tym bardziej, Âże nawet cieszyÂłem siĂŞ, iÂż wiĂŞcej nie bĂŞdĂŞ musiaÂł paœÌ naszych domowych kĂłz. „PrzecieÂż to nie wypada, aby przyszÂły ksiÂądz pasÂł kozy” – myÂślaÂłem sobie.

Na poczÂątek mama zachĂŞciÂła mnie do przystÂąpienia do koÂła ministrantĂłw przy koÂściele parafialnym p.w. Âśw. MichaÂła ArchanioÂła. ÂŻycie religijne organizowaÂł wĂłwczas pierwszy polski proboszcz ÂŚwiebodzina, ks. kanonik Piotr Janik. „Szefem” naszym byÂł siedzÂący po prawej stronie ks. Janika mĂłj sÂąsiad z ulicy Poprzecznej, dorosÂły juÂż wtedy JĂłzef Zwierko. KsiĂŞdzu podobaÂł siĂŞ plan wysÂłania z parafii przynajmniej jednego kandydata do stanu duchownego. GorÂąco popieraÂł plany mojej mamy i staraÂł siĂŞ przekonaĂŚ mnie do wyboru tej wÂłaÂśnie drogi Âżyciowej. DaÂłem siĂŞ przekonaĂŚ.

KoÂło ministrantĂłw - 1946

Do powstajÂącego wÂłaÂśnie w Gorzowie niÂższego seminarium duchownego ze ÂŚwiebodzina poszÂło nas wĂłwczas trzech. Wszyscy byliÂśmy ministrantami. Ks. Janik pomĂłgÂł nam pozaÂłatwiaĂŚ wszystkie formalnoÂści. Pod koniec sierpnia 1946 roku udaliÂśmy siĂŞ do Gorzowa, gdzie przy ulicy WÂładysÂława ÂŁokietka na prawym brzegu Warty mieÂściÂło siĂŞ NiÂższe Seminarium Duchowne.